Loãng xương là tình trạng mất mật độ xương ở người lớn tuổi có thể dẫn tới gãy xương gây đau đớn, tàn tật và biến dạng. Mặc dù yếu tố di truyền và kích thước xương ảnh hưởng đến sự phát triển của chứng loãng xương, nhưng thông thường có thể ngăn ngừa, trì hoãn hoặc giảm thiểu quá trình mất xương thông qua một lối sống lành mạnh từ khi còn trẻ.
Theo TS.BS. Lê Thanh Hải, Giám đốc Bệnh viện Phổi tỉnh Thừa Thiên Huế, loãng xương ở người cao tuổi là một bệnh lý phổ biến, chỉ xếp sau các bệnh lý tim mạch. Hiện nay có khoảng 1/3 số phụ nữ và 1/8 số nam giới trên 50 tuổi có nguy cơ loãng xương. Tình trạng loãng xương sẽ càng trở nặng hơn khi về già. Do độ tuổi này, mật độ xương không đảm bảo đủ mức cho phép để bảo đảm xương cứng chắc như lúc ở tuổi trưởng thành.
1. Loãng xương ảnh hưởng nhiều tới cuộc sống người lớn tuổi
Loãng xương là một bệnh không có triệu chứng dẫn đến tăng nguy cơ gãy xương do chấn thương nhẹ, các vị trí gãy phổ biến bao gồm cổ tay, cột sống và hông. Gãy xương xảy ra ở những khu vực này do ngã từ độ cao đứng hoặc thấp hơn được gọi là gãy xương do yếu và là bằng chứng của bệnh loãng xương.
Gãy xương hông do loãng xương là một vấn đề nghiêm trọng đối với người cao tuổi. Tỷ lệ tử vong tăng lên đáng kể sau khi bị gãy xương hông, nhiều người bị tàn tật vĩnh viễn và dưới 50% người bị chấn thương này có thể phục hồi chức năng. Khoảng 25% bệnh nhân phải chăm sóc dài hạn trong 1 năm hoặc hơn sau khi bị gãy xương hông.
Các yếu tố nguy cơ gây loãng xương bao gồm:
- Tuổi cao
- Có khung cơ thể nhỏ
- Tiền sử gia đình bị loãng xương
- Sử dụng quá nhiều rượu
- Hút thuốc lá
- Thiếu tập thể dục
- Dùng một số loại thuốc, đặc biệt là steroid và một số loại thuốc chống động kinh
- Các bệnh về tuyến giáp, hoặc tuyến cận giáp và/hoặc bệnh tuyến thượng thận
- Rối loạn ăn uống
- Nồng độ canxi và vitamin D thấp
- Phụ nữ sau mãn kinh, phụ nữ mãn kinh sớm hoặc đã từng phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng trước khi mãn kinh
- Nam giới có mức độ thấp của nội tiết tố nam testosterone hoặc đã điều trị ung thư tuyến tiền liệt làm giảm mức testosterone
Thường không có dấu hiệu cảnh báo loãng xương cho đến khi gãy xương xảy ra. Tuy nhiên, có nhiều cách giúp ngăn ngừa, trì hoãn và điều trị chứng loãng xương.
2. Người cao tuổi bổ sung quá nhiều canxi - lợi bất cập hại
Ở độ tuổi trung niên trở ra đến cao tuổi, việc bổ sung canxi và vitamin D3 quá nhiều sẽ gây hại nhiều hơn lợi. Sau khi bước sang tuổi trung niên, sự thoái hóa xương luôn mạnh hơn sự tổng hợp xương.
Thêm vào đó, đối với người cao tuổi hoặc bệnh nhân bị suy giảm chức năng gan thận thì việc sản xuất các chất kích thích tăng trưởng và hormon tăng trưởng bị suy giảm. Các chất kích thích tăng trưởng này bị thiếu hụt sẽ dẫn tới thiếu hụt protein vận chuyển canxi vào máu, dẫn tới hạn chế khả năng hấp thu canxi.
Như vậy, đối với các đối tượng này, cho dù có bổ sung nhiều canxi và vitamin D3 thì cũng khó hấp thu vào máu mà còn dẫn đến dư thừa canxi trong máu. Nồng độ canxi trong máu dư thừa có thể gây hại cho cơ thể, ví dụ: gây vôi hóa thận, sỏi thận, làm suy giảm chức năng thận, gây rối loạn canxi máu và rối loạn nhịp tim.
Tiến sĩ Samir Kapadia, Giám đốc Khoa tim mạch của Phòng khám đa khoa Cleveland, Ohio (Hoa Kỳ) cho biết: Đối với người lớn tuổi, việc bổ sung canxi không những không hữu ích mà thậm chí có thể gây hại. Quá nhiều canxi trong máu có thể làm yếu xương, tạo sỏi thận và cản trở hoạt động của tim và não. Đã có một số bằng chứng cho thấy lượng canxi hấp thụ cao có liên quan đến tổn thương não.
Ngoài ra, lượng canxi lớn giải phóng nhiều hormone khác nhau gây ra những cơn đau tim, ảnh hưởng đến sự phát triển của tim mạch… giảm hấp thu các chất khoáng khác như sắt, kẽm, magie, phospho....
3. Cách an toàn để tăng cường canxi ngừa loãng xương
Nhu cầu dinh dưỡng để tối ưu hóa sức khỏe của xương có thể dễ dàng được đáp ứng bằng chế độ ăn nhiều trái cây và rau quả (tương đương với 5 khẩu phần ăn trở lên/ngày), một lượng vừa đủ protein nhưng vừa phải protein động vật, và cung cấp đủ canxi và vitamin D thông qua tiêu thụ sữa ít chất béo hoặc thực phẩm tăng cường canxi.
Thực phẩm là nguồn ưa thích để duy trì sự cân bằng canxi vì có những chất dinh dưỡng thiết yếu khác được tìm thấy trong thực phẩm giàu canxi. Đối với những người không đủ canxi từ chế độ ăn uống, có thể sử dụng canxi bổ sung. Nếu bạn đang muốn bổ sung canxi nên gặp bác sĩ để tư vấn và đánh giá tình trạng sức khỏe xem điều đó có thực sự cần thiết hay không.
Canxi bổ sung hoặc chế độ ăn uống nên được chia đều trong ngày, với 500 mg hoặc ít hơn được tiêu thụ trong mỗi bữa ăn để tối ưu hóa sự hấp thụ. Ở tất cả những người trên 70 tuổi, nên bổ sung lượng vitamin D ít nhất 600 IU mỗi ngày (tối đa 1000 IU/ngày), ngoài nhu cầu canxi là 1.200 mg mỗi ngày.
Vitamin D cũng là nền tảng cho sức khỏe của xương, vì nó cần thiết cho sự hấp thụ canxi tối ưu. Việc sản xuất vitamin D qua da cũng giảm theo tuổi tác, vì vậy những người lớn tuổi cần nhiều vitamin D hơn thông qua chế độ ăn uống hoặc bổ sung. Cả canxi và vitamin D đều quan trọng trong việc điều chỉnh sự gia tăng liên quan đến tuổi tác của hormone tuyến cận giáp và quá trình tái hấp thu xương.
Vitamin D từ thực phẩm, chất bổ sung và/hoặc vitamin tổng hợp có thể được sử dụng để đáp ứng nhu cầu vitamin D. Người già yếu kém hấp thu, nghiện rượu có thể cần bổ sung magiê. Một số người cao tuổi có dấu hiệu tình trạng dinh dưỡng kém (nồng độ albumin thấp) hoặc sau khi bị gãy xương hông có thể được hưởng lợi từ việc bổ sung protein và vitamin tổng hợp để đảm bảo đầy đủ các chất dinh dưỡng khác.
TS.BS. Lê Thanh Hải đưa ra lời khuyên:
Chúng ta có thể bảo vệ xương bằng cách bổ sung đủ vitamin D và canxi, ăn một chế độ ăn uống cân bằng bao gồm các loại thực phẩm tốt cho sức khỏe của xương, bao gồm trái cây và rau quả.
Nên tập thể dục thường xuyên để giữ cho xương và cơ chắc khỏe, tránh hút thuốc lá và hạn chế uống rượu bia. Một ngày, nhớ nên dành 15 phút tiếp xúc da trực tiếp với ánh sáng mặt trời, chỉ cần chừng đó thời gian đã mang lại đủ vitamin D cho cơ thể trong ngày.
