Ông T. ăn thịt chim cút và nhai luôn cả xương, sau đó bị đau, cảm giác vướng ở họng. Tuy nhiên, gia đình nghĩ xương chim cút nhỏ không dễ bị mắc. Sau đó, họng ông T. đau nhiều, đến bệnh viện địa phương kiểm tra trước khi được chuyển tuyến lên BV Chợ Rẫy nội soi gắp ra mảnh xương dài 4 cm gây tổn thương thực quản.

BSCKII Hoàng Bá Dũng, Trưởng Khoa Tai Mũi Họng - BV Chợ Rẫy, cho biết các trường hợp hóc dị vật được BV Chợ Rẫy tiếp nhận điều trị như răng giả rớt vào đường thở, thực quản (do ngủ quên tháo hoặc cười nói); ăn trứng vịt lộn vô tình nuốt trọn nguyên trứng dẫn đến nghẽn đường thở; hóc xương cá, xương gà, xương heo vụn…

"Người lớn tuổi, nhiều bệnh nền có phản xạ cổ họng kém hoặc rối loạn chức năng nuốt, thiếu tập trung, dễ bị hóc xương. Để tránh những biến chứng nguy hiểm đến tính mạng, người lớn tuổi cần lưu ý khi bị hóc xương hoặc hóc dị vật nên đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được bác sĩ khám, tư vấn và xử trí kịp thời" - BS Dũng khuyến cáo.

Hiểm họa dị vật "ngủ quên"

Theo các bác sĩ, người chẳng may bị dị vật, xương rơi vào gây tắc đường thở nếu biết và lấy kịp thời đã là nguy hiểm nhưng có những người bị nạn mà không hề hay biết thì hệ lụy càng khó lường.

Bà N.T.M. (70 tuổi, ở TP HCM) được BV Đa khoa Tâm Anh cấp cứu do bị hạt điều rơi vào phổi hơn 2 tháng mà không biết. Bà M. vốn bị hen suyễn, khi ho nhiều, khò khè là mua thuốc về uống. Song cả tháng qua bà uống thuốc vẫn không bớt, sốt, ho nhiều. Đến khi được đưa cấp cứu thì bà M. đã rơi vào tình trạng khó thở, sốt kèm ho đờm.

Qua kiểm tra, các bác sĩ phát hiện phổi phải bà M. có mảng viêm lớn, tràn dịch màng phổi, tắc hoàn toàn nhánh phế quản phải, nhiễm trùng phổi. Sau khi được điều trị kháng sinh đặc hiệu, bà M. mới được nội soi ống mềm hút dịch mủ và mảnh hạt điều 1 cm nằm lâu ngày trong phổi.

Theo BSCKI Phan Tuấn Trọng, Khoa Cấp cứu - BV Đa khoa Tâm Anh, ở người trưởng thành, đoạn lớn nhất của khí quản có kích thước từ 1,5 - 2 cm, tùy thể trạng và giới tính. Trẻ càng nhỏ thì khí quản càng nhỏ. Do vậy, bất kỳ vật nào có kích thước nhỏ hơn đường kính lòng khí quản hoàn toàn có khả năng rơi vào.

Tại thời điểm vật lạ rơi vào đường khí quản, cơ thể sẽ xảy ra phản xạ ho sặc (gọi là hội chứng xâm nhập) để tống vật lạ ra khỏi đường thở. Nếu dị vật không được tống ra ngoài sẽ mắc kẹt trong phế quản gây bít tắc phế quản hoặc nhánh phế quản. Người bệnh bị dị vật lớn gây bít tắc đường thở sẽ ho sặc sụa, tím tái, vã mồ hôi, trợn mắt…, nếu không được cấp cứu kịp thời dẫn đến tắt thở, tử vong.

Trường hợp dị vật không gây bít tắc đường thở nhưng mắc kẹt trong phổi khiến người bệnh có các triệu chứng gồm: đau ngực nhẹ, khó thở, ho kèm đờm, mệt, sốt. Dị vật ở trong phổi lâu gây viêm phổi, áp xe, tràn dịch màng phổi, suy hô hấp.

ThS-BSCKII Trần Thị Thúy Hằng, Trưởng Khoa Tai Mũi Họng - BV Đa khoa Tâm Anh, thông tin thêm về một ca khó được cứu chữa kịp bằng phẫu thuật mở cổ. Một phụ nữ (64 tuổi, ở TP HCM) bị hóc xương cá gây áp xe nhiều ngày nhưng đi 5 cơ sở y tế cũng không phát hiện ra. Nguyên nhân do vị trí hóc xương cá ở sâu, lại nằm ngay phía sau sụn nhẫn nên khó phát hiện. Hình dạng xương cá dài nhưng mỏng, chụp CT cắt lớp dày có thể bỏ sót dị vật.

"Trường hợp xương ở sau sụn nhẫn này khá hiếm gặp. Xương cá đã đâm qua thực quản, xuyên vào các cấu trúc xung quanh. Nếu không xử lý sớm khối áp xe lan rộng gây nhiễm trùng nặng, bệnh nhân có nguy cơ tử vong" - bác sĩ Hằng nhấn mạnh.

Theo các bác sĩ, để phòng dị vật rơi vào đường thở, khi ăn nên ăn chậm, nhai kỹ, tránh vừa ăn vừa nói, cười, xem phim, không nằm khi ăn… Đặc biệt, trẻ nhỏ tránh vừa ăn vừa đùa giỡn. Không cho trẻ ăn thức ăn dạng hạt, mảnh nhỏ và tròn. Với trẻ em và người từng bị tai biến liệt các dây thần kinh vùng hầu họng nên nấu thức ăn mềm, nghiền nhỏ. 

Sơ cứu khi hóc dị vật

Với người lớn và trẻ em, nếu bị hóc dị vật mà không gây khó thở, khóc được, nói được nên đặt ở tư thế ngồi thở, giữ yên và đưa đến bệnh viện để gắp dị vật ra. Nếu nạn nhân tím tái, khó thở, khóc yếu hãy nhanh gọi cấp cứu và thực hiện thủ thuật sau:

Với trẻ dưới 2 tuổi sử dụng phương pháp vỗ lưng ấn ngực: đặt trẻ nằm sấp, đầu thấp trên cánh tay trái, giữ chặt đầu và cổ trước bằng tay trái. Dùng gót bàn tay phải vỗ 5 lần thật mạnh vào khoảng giữa hai bả vai. Sau đó, lật ngửa trẻ sang tay phải, nếu còn khó thở, tím tái dùng hai ngón tay trái ấn mạnh vùng 1/2 xương ức 5 cái. Nếu dị vật vẫn chưa rơi ra ngoài hãy lật trẻ lại tiếp tục vỗ lưng. Luân phiên lặp đi lặp lại các động tác đến khi dị vật rơi ra khỏi đường thở và trẻ khóc được.

Ở trẻ trên 3 tuổi và người lớn, nếu nạn nhân còn tỉnh thì bạn hãy đứng sau lưng vòng hai tay ôm thắt lưng người bệnh. Nắm chặt bàn tay thành một quả đấm đặt ở vùng thượng vị, ngay dưới chóp xương ức, phía trên rốn. Ấn 5 cái dứt khoát theo hướng từ trước ra sau và từ dưới lên trên, mạnh và nhanh. Có thể lặp lại từ 6 - 10 lần ấn bụng cho tới khi dị vật rơi khỏi đường thở.

Nếu nạn nhân hôn mê hãy cho nằm ngửa, quỳ xuống dạng 2 chân cạnh đùi nạn nhân. Đặt gót một lòng bàn tay lên vùng thượng vị, dưới chóp xương ức, đặt bàn tay còn lại chồng lên. Ấn 5 lần dứt khoát, mạnh và nhanh vào bụng theo hướng từ dưới lên trên. Lặp lại từ 6 - 10 lần cho tới khi dị vật rơi khỏi đường thở.