1.Lạm dụng thuốc "ông uống bà khen" và cái kết là suy tuyến thượng thận
Một người đàn ông ngoài 50 tuổi (ở Buôn Mê Thuột), đang khỏe mạnh, bỗng dưng gặp phải các triệu chứng mệt mỏi, đau nhức, chán ăn, mặt béo, rậm lông… và đặc biệt là rất "chán đời" trong vấn đề cương dương, quan hệ tình dục…

Sau nhiều lần đi khám ở nhiều bệnh viện từ tuyến dưới lên tuyến trên, bệnh nhân nhận được kết quả suy tuyến thượng thận nặng do lạm dụng corticoid.

Bệnh nhân rất ngạc nhiên, bởi chưa bao giờ dùng loại thuốc nào có tên là corticoid. Tuy nhiên, qua biểu hiện lâm sàng và kết quả xét nghiệm máu, đánh giá chức năng tuyến thượng thận, thì ông đã lạm dụng corticoid trong một thời gian dài đã gây ra hậu quả suy tuyến thượng thận nặng.

 Theo lời kể của bệnh nhân, trước đó vài năm, vợ ông nghe mách có loại thuốc "bổ thận tráng dương, ông uống bà khen" của Hàn Quốc, nên mua về cho ông sử dụng.

Thời gian đầu ông thuốc thuốc thấy hiệu nghiệm đúng như lời ca tụng, nên ông uống đều đặn. Một năm sau thuốc hết, nếu không được uống thuốc thì ông thấy mệt mỏi, đau nhức không thể chịu nổi. Do đó vợ ông đã tìm mua một loại thuốc được mách là "có tác dụng tương tự", nhưng của Trung Quốc. Một thời gian sau thì tình trạng mệt mỏi đau nhức triền miên, suy giảm mọi chức năng. Đặc biệt là nếu không uống thuốc thì sức khỏe trở nên tồi tệ, suy sụp...

BS.Võ Đức Chiêu (Phòng khám Nguyễn Dũng - Buôn Mê Thuột), người tiếp nhận ca bệnh nói trên, cho biết: Hiện bệnh nhân đang trong tình trạng lệ thuộc thuốc. Để điều trị "cai corticoid" và phục hồi chức năng của tuyến thượng thận, là một hành trình vô cùng gian nan. Bác sĩ sẽ phải cân nhắc rất kỹ để lựa chọn cai corticoid hay tiếp tục để bệnh nhân sử dụng corticoid. Các biện pháp giải quyết những hậu quả của những loại "thuốc thần thánh" này là rất phức tạp. 

2.Vì sao thuốc nam lại gây suy tuyến thượng thận?
Bản thân thuốc nam, thuốc gia truyền, nếu được bào chế chuẩn và dùng đúng, không hề gây ra suy tuyến thượng thận. 

Tuy nhiên, các loại thuốc nam, thuốc đông y hiện tại được quảng cáo trên các nền tảng mạng xã hội, cũng như các kênh "truyền miệng"… đa phần không rõ nguồn gốc, không có bảo đảm về bào chế cũng như các thành phần của thuốc.

Để tăng nhanh tác dụng của thuốc, khiến người sử dụng tin tưởng ngay chỉ sau một vài lần sử dụng, các thuốc "thần thánh" này thường được trộn một loại tân dược, đó là corticoid. Và chính tác dụng phụ của corticoid được pha trộn các loại thuốc nam, gây suy tuyến thượng thận và gây hội chứng giả Cushing cho người sử dụng.

Trong cơ thể, tuyến thượng thận rất nhỏ, nằm ở phía trên 2 quả thận. Đây là tuyến nội tiết gồm phần tủy nằm ở bên trong và phần vỏ nằm ở bên ngoài. Phần tủy có nhiệm vụ tiết các hormon để duy trì, ổn định nhịp tim, huyết áp. Phần vỏ tuyến thượng thân tiết hormon cortisol (corticoid), góp phần tham gia vào quá trình kiểm soát trao đổi chất, chức năng miễn dịch, viêm của cơ thể.

Theo BS.Võ Đức Chiêu: Corticoid khi được phát hiện ra, nó giống như một thần dược, có tác dụng "hồi dương". Nghĩa là khi sử dụng thì cho tác dụng tốt ngay, bệnh nhân khỏe mạnh lạ thường. Tuy nhiên thuốc lại có rất nhiều tác dụng phụ và gây ra hậu quả nghiêm trọng nếu lạm dụng.

Corticoid dạng thuốc có tác dụng ức chế miễn dịch, chống viêm và thường được dùng trong điều trị rất hiệu quả trong các bệnh liên quan đến miễn dịch và dị ứng, viêm... Tuy nhiên, đây là loại thuốc phải được kê toa và sử dụng dưới sự giám sát của bác sĩ để tránh các tác dụng phụ nguy hiểm.

Khi dùng thuốc, tùy vào liều lượng, thời gian điều trị, đường dùng thuốc (uống, tiêm, hít, xịt, thoa ngoài da...) thành phần tổng hợp của thuốc… mà corticoid gây ra các tác dụng phụ khác nhau.

Trong đó, suy tuyến thượng thận là tác dụng phụ thường gặp do ngưng thuốc đột ngột khi đang sử dụng corticoid liều cao hoặc lạm dụng corticoid kéo dài.

Về tác dụng phụ này, BS.Võ Đức Chiêu giải thích: Hằng ngày, tuyến thượng thận sẽ đều đặn sản xuất ra một lượng corticoid vừa đủ cho cơ thể. Khi nhận được tín hiệu cơ thể đã có corticoid (từ bên ngoài đưa vào) thì tuyến thượng thận sẽ ngưng sản xuất hormon này. Việc lạm dụng corticoid sẽ gây rối loạn chức năng và ức chế hoạt động của tuyến thượng thận. Khi ngưng corticoid đột ngột, tuyến thượng thận không thể hoạt động trở lại bình thường, giảm chức năng tiết hormon, dẫn đến mất cân bằng các quá trình chuyển hóa trong cơ thể và gây suy tuyến thượng thận.

3. Các biểu hiện do lạm dụng corticoid
Mệt mỏi, yếu cơ, ăn không ngon, sụt cân, tiêu chảy, đau bụng, buồn nôn, sốt, đau đầu, hạ đường huyết, hạ huyết áp, rối loạn tâm thần, lơ mơ, hội chứng giả Cushing… là các biểu hiện điển hình của lạm dụng corticoid gây "nghiện" và gây suy tuyến thượng thận. Nếu không tiếp tục được sử dụng thuốc, bệnh nhân sẽ rất khó chịu, thậm chí rơi vào hôn mê.

Hội chứng giả Cushing do sử dụng cortoicoid cần làm các xét nghiệm để chẩn đoán. Hội chứng này cũng có các biểu hiện yếu cơ, teo cơ, nhanh mệt, loãng xương các vết rạm da màu tím và dễ bầm tím, thậm chí gây tăng huyết áp; rối loạn tâm thần có thể nặng từ dễ kích thích, tính tình không ổn định đến trầm cảm nặng, rối loạn hành vi.

4.Điều trị suy tuyến thượng thận do lạm dụng corticoid
Chưa có một loại thuốc nào được dùng để điều trị đặc hiệu cho suy tuyến thượng thận do lạm dụng corticoid. Để điều trị tình trạng này, người bệnh cần được bác sĩ chuyên khoa nội tiết điều trị. Tùy tình trạng bệnh sẽ được chỉ định cai thuốc và phải được xét nghiệm máu để theo dõi nồng độ cortisol. Việc cai thuốc nhằm mục tiêu tránh bị suy thượng thận chức năng và các tác dụng phụ khác do thuốc gây ra.

- Giảm thuốc từ từ thời gian sử dụng thuốc: Người bệnh giảm thời gian dùng corticoid một cách từ từ, sau đó, giãn dần thời gian dùng thuốc, đến khi các xét nghiệm máu kiểm tra nồng độ cortisol và đánh giá chức năng thượng thận cho thấy được ngưng sử dụng hẳn thuốc.

-Giảm từ từ liều thuốc: Người bệnh cần giảm liều thuốc từ từ, từ liều cao đến liều sinh lý. Sau đó khi các kết quả xét nghiệm kiểm tra nồng cortisol và đánh giá suy thượng thận đạt mức chuẩn thì người bệnh có thể ngưng dùng thuốc.

Đa phần suy tuyến thượng thận do lạm dụng quá mức corticoid đều có thể chữa khỏi. Tuy nhiên, đây là một bệnh lý phức tạp, đòi hỏi sự kiên nhẫn của cả bác sĩ và bệnh nhân. Do đó, bệnh nhân rất cần được bác sĩ chuyên khoa theo dõi và điều trị để phục hồi lại chức năng của tuyến thượng thận. 

Thời gian để phục hồi chức năng của tuyến thượng thận cũng khác nhau, phụ thuộc vào thời gian người bệnh dùng các thuốc có chứa corticoid trước đó. Nếu dùng càng lâu thì thời gian để phục hồi chức năng tuyến thượng thân càng dài. Một số trường hợp nặng, chức năng tuyến thượng thận có thể không hồi phục được và phải dùng corticoid thay thế suốt đời.

- Đa số các thuốc kháng viêm, giảm đau mạnh đều có nguồn gốc từ corticoid.

- Các thuốc được quảng cáo là thuốc gia truyền, thuốc đông y, thuốc tễ, cao dán… điều trị chứng bệnh đau nhức xương khớp, hoặc viêm mũi xoang, hen suyễn, bổ thận tráng dương… cho tác dụng nhanh cũng thường trộn thành phần corticoid với hàm lượng cao.

Do đó, để an toàn dùng thuốc, tuyệt đối không tự mua các thuốc kháng viêm giảm đau không có toa, không rõ nguồn gốc.

Nếu muốn điều trị bệnh theo phương pháp y học cổ truyền, người bệnh nên đến khám tại các bệnh viện chuyên khoa hoặc khoa y học cổ truyền. Không nên tin và mua thuốc trên mạng về sử dụng. Không khám và dùng thuốc tại cơ sở đông y tư nhân chưa được cấp phép.