Truyền thống cúng rằm tháng 7 ở Việt Nam xuất phát từ niềm tin rằng vào tháng 7, Diêm vương sẽ mở Quỷ môn quan cho phép các vong hồn trở lại dương gian thăm chốn cũ, người xưa. Nhân dịp này, các gia đình soạn lễ để mời thân nhân đã khuất của mình, bố thí cho những cô hồn dã quỷ không ai cúng tế… Rằm tháng bảy ở Việt Nam là ngày xá tội vong nhân, cũng là dịp lễ Vu lan báo hiếu, mọi người hướng về tổ tiên, cội nguồn, về các đấng sinh thành.
Cúng rằm tháng bảy vào ngày nào?
Ngay từ những ngày đầu tháng 7 đã có những gia đình làm lễ, thắp hương, điều này khiến nhiều người băn khoăn, liệu cúng rằm tháng 7 ngày nào mới chuẩn? Có nhất thiết phải cúng đúng ngày rằm, hay là nhất thiết phải cúng trước rằm như một số người quan niệm?
Trên thực tế, mọi người vẫn thực hiện cúng rằm tháng bảy theo niềm tin và điều kiện của mình. Không có ngày chuẩn cho việc cúng tổ tiên, cô hồn trong tháng 7 âm lịch. Theo quan niệm dân gian, Quỷ môn quan được mở từ mùng 2/7 và đóng lại vào cuối ngày rằm. Vì vậy, về lý thuyết, chiếu theo quan niệm này, các gia đình có thể cúng từ ngày 2 đến 15.
Hiện nay, hầu hết mọi người đều bận rộn, do đó mỗi người đều thu xếp để lên kế hoạch cúng rằm tháng bảy vào ngày phù hợp nhất với lịch công việc của mình. Phần lớn mọi người chọn một ngày từ mùng 10 trở đi, các ngày 12, 13, 14 tháng 7 âm lịch thường có nhiều người làm lễ nhất. Nhiều gia đình chọn cúng vào ngày cuối tuần gần với rằm tháng bảy nhất.
Nguồn gốc, ý nghĩa của lễ Vu lan
Nguồn gốc của ngày lễ Vu lan bắt nguồn từ sự tích Đức Mục Kiền Liên cứu mẹ khỏi kiếp ngạ quỷ nơi địa ngục. Bà Thanh Đề (mẹ của Mục Kiền Liên) là một người sống rất xa hoa, tham lam, độc ác và không tin vào Tam Bảo.
Thường ngày, bà nấu rất nhiều thức ăn và làm vương vãi khắp nơi trên mặt đất. Còn cậu bé Mục Kiền Liên - con trai của bà có tính tình hiền lành, chịu khó, trái ngược hoàn toàn với mẹ cậu.
Cậu bé luôn nhặt lại những hạt cơm của mẹ làm rơi xuống, rửa sạch đi rồi ăn lại chúng. Vì vậy, tất cả mọi người xung quanh và quen biết đều rất yêu mến, khen ngợi cậu hết lời. Sau khi bà Thanh Đề qua đời, Mục Kiền Liên đã xin xuất gia theo học Phật và trở thành đệ tử của Đức Phật. Khi có được phép thuật, Mục Kiền Liên liền dùng tuệ nhãn để tìm mẹ khắp nơi trong trời đất, cuối cùng cậu đã thấy mẹ nơi đại địa ngục.
Mục Kiền Liên trông thấy mẹ tóc tai rối xù, thân hình chỉ còn da bọc xương, đói khát, úp mặt xuống đất không thể ngẩng nổi đầu lên. Mục Kiền Lên đau xót vô cùng, ôm mẹ bật khóc rồi dâng cho mẹ một bát cơm ăn cho đỡ đói.
Thế nhưng, bà Thanh Đề vẫn còn quá sân tham, vì vậy khi đưa cơm đến miệng thì cơm đã hóa thành lửa đỏ, không thể ăn được. Mục Kiền Liên đã bất lực khi nhìn thấy cảnh này, cậu càng đau xót khi không thể cứu được mẹ mình và quay về tìm sự giúp đỡ của Đức Thế Tôn.
Đức Phật nói nếu muốn cứu mẹ thoát khỏi kiếp đọa đày, được sanh về cõi lành thì ngày 15 tháng 7 Âm lịch, tức là ngày Tự Tứ của chư Tăng, cậu hãy mời tất cả các nhà sư lại và sắm sửa làm lễ cúng dường Tam Bảo để lấy phước cứu mẹ. Từ đó, ngày Rằm tháng 7 Âm lịch hằng năm trở thành ngày tri ân, báo hiếu trong Phật giáo.
Do vậy, ý nghĩa của ngày lễ Vu lan chính là ngày để tưởng nhớ công ơn của cha mẹ và tổ tiên nhiều đời nhiều kiếp của mỗi con người chúng ta. Hiểu đơn giản, Vu lan chính là báo hiếu và không chỉ với cha mẹ ở kiếp này mà còn là đối với cha mẹ nhiều kiếp trước nữa, đồng thời cũng là dịp để bày tỏ lòng hiếu thảo, biết ơn và đền đáp công ơn nuôi dạy của cha mẹ. Đây là truyền thống nhắc nhở mỗi con người “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.
