Trong y khoa, có một loại đau được ví "không kém gì đau đẻ", đó là cơn đau quặn thận. Với nhiều người, mức độ khủng khiếp của nó vượt ngoài mọi hình dung.

Người đàn ông gào xin mổ vì cơn đau quặn thận

Cuối tháng 11, tôi tiếp nhận một nam bệnh nhân 39 tuổi vào cấp cứu. Anh ôm chặt thắt lưng trái, mặt tái mét, vã mồ hôi. Kết quả chụp chiếu cho thấy anh có một viên sỏi niệu quản trái, kích thước 5 mm, nằm sát bàng quang và chưa gây biến chứng nguy hiểm.

Theo phác đồ điều trị mới nhất, trường hợp này hoàn toàn có thể điều trị nội khoa - dùng thuốc để tống sỏi ra ngoài - mà không cần can thiệp dao kéo.

Nhưng khi cơn đau quặn thận ập đến, bệnh nhân gần như mất kiểm soát. Anh liên tục hét lên: "Mổ đi! Cho tôi mổ ngay đi! Đau thế này ai mà chịu nổi!". Dù đã được dùng thuốc giảm đau, cảm giác khó chịu không thể biến mất ngay tức thì.

Trong lúc tôi đang giải thích cho anh và người nhà về hướng điều trị tối ưu, anh quay sang quát vợ, nhưng rõ ràng là muốn tôi nghe: "Bác sĩ có đau đâu mà hiểu được!"

Thú thật, câu nói ấy khiến tôi chột dạ và tự ái. Tôi đã định nói lại vì bị xúc phạm, nhưng nhanh chóng hiểu rằng đó không phải là lời của anh - mà là lời của cơn đau. Khi cơn đau quặn thận bủa vây, ai cũng có thể mất bình tĩnh.

Sau khi trấn an bản thân, tôi mở phim CT, vẽ lại hình ảnh trên giấy để giải thích rõ ràng cho vợ chồng anh rằng viên sỏi này có tới 90% khả năng tự ra ngoài. Nếu mổ ngay, anh sẽ phải trải qua một cuộc phẫu thuật tốn kém, ảnh hưởng sức khỏe trong khi hoàn toàn có thể tránh được.

"Tôi đang dùng phác đồ tốt nhất để đẩy viên sỏi ra. Anh cố chịu thêm chút nữa. Không khéo mai hết đau, anh lại đòi về ngay ấy chứ", tôi an ủi bệnh nhân.

Sau đó, tôi tăng liều giãn cơ, kháng viêm và giảm đau mạnh hơn, theo dõi sát từng biến chuyển của bệnh nhân trong suốt quá trình điều trị.

Với nhiều người, mức độ khủng khiếp của cơn đau quặn thận vượt ngoài mọi hình dung. Ảnh: Freepik.

Để hiểu cơn đau này khủng khiếp đến mức nào, tôi kể thêm về một chị đồng nghiệp thân thiết là bác sĩ Sản khoa. Tuần trước, khi đang đi làm, chị bị một cơn đau quặn thận quật ngã ngay tại viện. Viên sỏi 3,8 mm mắc lại ở đoạn thành bàng quang khiến chị đau đến mức phải gọi cho tôi, giọng lạc đi: "Lực ơi, xem thế nào mổ luôn cho chị đi, chị đau không chịu nổi nữa rồi".

Nhìn đồng nghiệp vốn gan lì giờ ôm lưng, gương mặt tím tái, tôi rất thương. Nhưng xem phim chụp, tôi vẫn kiên định: viên sỏi chỉ còn cách lối ra 1 cm, mổ lúc này là quá phí công sức chịu đựng suốt từ sáng.

Chị không dưới 3 lần đòi phẫu thuật, và tôi - trong vai "người ác" - vẫn kiên nhẫn động viên và dùng thuốc tích cực.

Kết quả cuối cùng rất xứng đáng. Sáng hôm sau, nam bệnh nhân 39 tuổi đi tiểu và tống được viên sỏi nhỏ. Cơn đau biến mất như chưa từng xuất hiện.

Còn bác sĩ Sản khoa thì đến 22h tối hôm đó đã gọi lại cho tôi, giọng cười phấn khởi: "Chị hết đau rồi. Sống lại rồi. Lần đầu tiên chị hiểu hết cảm giác bệnh nhân kể". Hai ngày sau siêu âm kiểm tra, mọi thứ đã hoàn toàn ổn định.

Cơn đau dữ dội nhất mà y học từng ghi nhận

Cơn đau quặn thận được xếp vào nhóm các cơn đau dữ dội nhất mà y học từng ghi nhận. Nhiều người mô tả cảm giác như cơn chuyển dạ. Một nghiên cứu cho thấy 79% phụ nữ từng trải qua cả đau đẻ và đau sỏi thận khẳng định đau quặn thận ngang bằng, thậm chí đau hơn đau đẻ. Một số thang đo so sánh nó với cảm giác bị bắn hoặc đau do viêm tụy cấp, và mức độ đau đôi khi còn vượt cả vết thương do đạn bắn.

Bác sĩ Mai Văn Lực, khoa Ngoại Tiết niệu - Nam học, Bệnh viện E, thăm khám cho bệnh nhân. Ảnh: BSCC.

Cơ chế gây đau nằm ở việc viên sỏi làm tắc niệu quản, khiến dòng nước tiểu bị chặn lại, áp lực trong thận tăng đột ngột, làm thận giãn căng. Cơn đau lan từ thắt lưng xuống bụng dưới, ra háng. Quan trọng là kích thước không quyết định mức độ đau - sỏi nhỏ vẫn có thể gây đau "quằn quại".

Nếu điều trị đúng phác đồ, bệnh nhân đau quặn thận sẽ giảm đau rất nhanh. Nhiều người vì đau quá nên nằng nặc đòi mổ, nhưng thực tế, nhiều trường hợp nhập viện vì đau quặn thận không cần phẫu thuật.

Việt Nam nằm trong "vành đai sỏi tiết niệu" của thế giới, với gần 15% dân số từng mắc sỏi thận trong đời, nên phòng bệnh rất quan trọng. Biện pháp phòng tránh đơn giản nhưng hiệu quả gồm uống đủ 2-2,5 lít nước mỗi ngày, hạn chế muối và đạm động vật, giữ cân nặng ổn định, không lạm dụng vitamin C liều cao, và cắt giảm thực phẩm giàu oxalate nếu có cơ địa dễ tạo sỏi (như rau bina, củ cải đường, khoai lang, hạt điều, chocolate, trà đặc…).

Các dấu hiệu cảnh báo sỏi thận gồm đau thắt lưng một hoặc hai bên, đau lan xuống háng, tiểu buốt - tiểu rắt - tiểu khó, nước tiểu đục hoặc đỏ, buồn nôn, sốt và ớn lạnh. Người dân được khuyến cáo khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần để phát hiện sớm sỏi thận và các bệnh lý khác, tránh biến chứng nguy hiểm.

• BS Mai Văn Lực 

  Khoa Phẫu thuật Thận tiết niệu & Nam học, Bệnh viện E