Gan nhiễm mỡ (GNM) còn gọi là thoái hóa mỡ gan. Đó là tình trạng lượng mỡ tích tụ trong gan lớn hơn 5% trọng lượng gan.
Bệnh gan nhiễm mỡ có thể gặp ở mọi lứa tuổi, kể cả trẻ em nhưng hay gặp nhất ở tuổi trung niên quá cân hay béo phì, và những người bị bệnh đái tháo đường, những người có nồng độ cholesterol và triglycerid cao.
Nguyên nhân gây bệnh gan nhiễm mỡ là do uống nhiều rượu dẫn đến rối loạn chức năng gan; thừa cân, đái tháo đường dẫn đến ôxy hóa acid béo ở gan; sử dụng thuốc độc, chất dẫn đến tế bào gan bị hủy hoại.
Dấu hiệu nhận biết gan nhiễm mỡ:
Giai đoạn đầu: vì tình trạng lắng đọng mỡ gan xảy ra từ từ nên giai đoạn đầu đa phần đều không có dấu hiệu rõ rệt. Chỉ khi đi siêu âm, xét nghiệm máu hoặc chụp cắt lớp mới phát hiện được. Tuy nhiên, một số trường hợp gan nhiễm mỡ có thể gặp các dấu hiệu như: mệt mỏi, đau tức hoặc nặng vùng gan.
Giai đoạn sau: sẽ có các dấu hiệu: đau bụng, vàng da, nôn và buồn nôn. Lúc này, bệnh gan nhiễm mỡ đã tiến triển nặng và quá trình điều trị bệnh sẽ khó khăn hơn.
Triệu chứng thường thấy là chứng gan to kín đáo, gia tăng vừa phải các men chuyển hóa và phosphatase kiềm và hầu hết là không nguy hiểm.
Những người bị GNM đa phần đều không có triệu chứng bởi tình trạng lắng đọng mỡ tại gan xảy ra từ từ nên các biểu hiện của nó cũng khó cảm thấy. GNM cũng có thể gây tình trạng vàng da, buồn nôn và nôn.
Vì thế điều trị GNM chủ yếu là điều trị các nguyên nhân cơ bản gây bệnh.
Dưới đây là những nguyên tắc chung trong ăn uống với những người mắc bệnh gan nhiễm mỡ:
Để hạn chế: cần áp dụng chế độ ăn hợp lý và chế độ tập luyện vận động. Giảm ăn thực phẩm giàu cholesterol như các loại lòng, phủ tạng, da... động vật.
Hạn chế chất béo: ưu tiên chọn dầu thực vật (trừ dầu dừa), hạn chế mỡ động vật (trừ mỡ cá). Ăn chất đạm vừa phải.
Một số thức ăn tốt như: dầu đậu nành, đậu Hà Lan, cà chua tươi chín, ớt vàng, rau ngót, rau cần tây, diếp cá, tỏi...
Tăng cường lượng rau, trái cây (nên lưu ý chanh, cam, quýt, bưởi, táo chín), trà xanh, bỏ uống rượu và thuốc lá. Cần tăng vận động, tập thể dục thường xuyên trên 30 phút mỗi ngày, ít nhất 5 ngày trong tuần.
Chế độ ăn uống nên chọn:
Thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp (GI): ngũ cốc thô, trái cây ít ngọt và giàu chất xơ, rau, đậu.
Sử dụng lượng đạm vừa đủ (không thiếu và không dư): chọn cá, gia cầm bỏ da, thịt nạc, sữa không béo, phô mai không béo.
Nên giảm cân từ từ sẽ giảm tình trạng mỡ bao quanh gan (không nên giảm cân quá mức vì có thể gây nguy hiểm).
Nên ăn chất đạm vừa phải (1g/kg cân nặng/ngày).
Tăng cường lượng rau, trái cây (mỗi ngày mỗi người nên ăn tối thiểu 300g rau xanh, 200g quả chín tươi).
Một số thực phẩm được xem là thuốc có tác dụng giảm mỡ như dầu đậu nành, đậu Hà Lan, cà chua tươi chín, ớt vàng, rau ngót, rau cần tây, diếp cá, tỏi, bắp chuối, chanh, cam, quýt, bưởi, táo chín, trà xanh, hoa hòe...
Các thực phẩm cần hạn chế:
Các thực phẩm giàu cholesterol như các loại phủ tạng động vật, da động vật, lòng đỏ trứng. Hạn chế chất béo, mỡ động vật, ưu tiên chọn dầu thực vật (trừ dầu dừa).
Các thực phẩm cay nóng như gừng, tỏi, ớt, hồ tiêu, cà phê.
Hạn chế tối đa rượu bia, tốt nhất là không nên uống.
Cách chế biến thức ăn phù hợp cho bệnh lý gan nhiễm mỡ:
Hạn chế sử dụng các nguyên liệu như bơ, mỡ, dầu, mayonaise và magarine trong thực đơn. Hạn chế chất béo và cholesterol trong thực phẩm bằng cách lọc bỏ mỡ, da từ thịt và gia cầm; gạn bỏ nước béo khi nấu súp, canh. Cách chế biến hạn chế tối đa chất béo là nướng, hấp, trụng và luộc.
