Bệnh sán chó là gì?

Bệnh sán chó hay còn gọi là bệnh nang sán chó, bệnh kén sán chó hay bệnh sán dây chó, là bệnh gây ra do ký sinh trùng sán dây thuộc giống Echinococcus. Bao gồm 2 loại: Toxocara canis hay Toxocara cati - đều là một loại giun tròn, thường được gọi là giun đũa của chó, mèo hay dân gian còn gọi là sán chó.

Nguyên nhân gây bệnh sán chó

Ổ chứa: Chó là ổ chứa của Toxocara canis và mèo là ổ chứa của Toxocara cati. Trong khi đó, ổ chứa trứng giun là đất, nước có nhiễm phân của chó mèo.

Thời gian ủ bệnh từ vài tuần đến vài tháng phụ thuộc vào mức độ nhiễm ấu trùng giun nhiều hay ít và tính nhạy cảm của người bệnh. Trường hợp mắc bệnh do ăn phải gan động vật có chứa mầm bệnh mà chưa được nấu chín, khi đó thời gian ủ bệnh có thể là vài ngày hoặc chỉ là vài giờ.

Người nuốt phải trứng giun Toxocara, khi đến ruột non trứng nở giải phóng ra ấu trùng, ấu trùng chui qua thành ruột di chuyển đến gan. Từ gan, ấu trùng qua hệ tuần hoàn và bạch huyết di trú đến các bộ phận khác như phổi, nội tạng ở bụng, mắt... gây ra các tổn thương ở nội tạng. 

Tuy nhiên, ấu trùng Toxocara chỉ có thể gây tổn thương nhưng không thể phát triển thành giun trưởng thành trong cơ thể người và không thể tái lặp chu kỳ sống ở người. Ấu trùng sán chó có thể tồn tại trong các bộ phận nhiều năm nếu không được điều trị.

Bệnh sán chó có lây không?

Bệnh giun Toxocara lây truyền qua đường ăn uống do nuốt phải trứng giun có trong đất hoặc nước bị nhiễm phân chó mèo. Ngoài ra ấu trùng giun có trong thịt chó mèo, nếu người bệnh ăn phải mà chưa được chế biến kỹ cũng sẽ mắc bệnh.

Do sán chó không thể phát triển thành dạng trưởng thành và đẻ trứng trong cơ thể người nên không thể lây từ người sang người. Vì vậy nếu một người trong gia đình bị nhiễm sán chó, những thành viên khác trong gia đình chỉ có thể bị nhiễm thông qua việc ăn cùng bữa ăn.

Bệnh sán chó có biểu hiện gì?

Ban đầu bệnh thường không gây ra các triệu chứng lâm sàng nghiêm trọng và cũng không đặc hiệu. Hầu hết các triệu chứng đều khu trú ở da và có tính chất tương tự như mề đay mẩn ngứa, bao gồm:

• Ngứa ngáy
• Nổi mẩn đỏ
• Da đỏ
• Xuất hiện mủ trên da

Tuy nhiên sau một thời gian nhất định, ký sinh trùng có xu hướng lây lan sang các cơ quan khác như gan, phổi, não và làm phát sinh các triệu chứng sau:

• Vàng da
• Đau bụng
• Ho, khó thở, đau ngực
• Sụt cân bất thường
• Co giật
• Đau đầu

Các thể thường gặp của bệnh sán chó

1. Thể ấu trùng di chuyển đến nội tạng

Thể bệnh này đặc trưng bởi triệu chứng gan to và hoại tử, ho, khó thở kèm sốt và tăng số lượng bạch cầu cùng các globulin miễn dịch. Nếu ký sinh trùng lan đến hệ thần kinh, người bệnh có thể gặp phải các biến chứng như viêm cơ tim và bệnh lý về não.

Thể ấu trùng di chuyển nội tạng được xem là thể bệnh nặng nhất và có nguy cơ tử vong cao. Lưu ý, thể bệnh này thường xuất hiện ở trẻ dưới 5 tuổi.

2. Thể ấu trùng di chuyển mắt

Thể bệnh này thường gặp ở trẻ từ 5 – 10 tuổi và đặc trưng bởi các triệu chứng khu trú ở mắt (lé mắt, giảm thị lực, rối loạn điều tiết…). Thể ấu trùng di chuyển mắt có thể dẫn đến mù lòa nếu không kiểm soát và can thiệp kịp thời.

3. Các thể bệnh khác

Ngoài 2 thể bệnh chính trên, bệnh sán chó còn được có 3 thể phụ ít gặp hơn, bao gồm:

• Thể thần kinh: Đặc trưng bởi triệu chứng khu trú ở dây thần kinh như viêm rễ thần kinh, viêm màng não, viêm mạch máu não, động kinh, sa sút trí tuệ, viêm dây thần kinh thị giác,…
• Thể thông thường: Đặc trưng bởi triệu chứng đau bụng, nổi ban, mệt mỏi, khó thở, ngứa ngáy và bứt rứt.
• Thể ẩn: Chủ yếu gặp ở trẻ em, dấu hiệu bệnh sán chó ở trẻ em thường gặp của thể bệnh này ho thường xuyên, đau bụng, nhức đầu…

Do đó câu hỏi được đặt ra là bệnh sán chó có nguy hiểm không, bệnh sán chó có chết không? 

Với những thể bệnh nêu trên và những biến chứng của sán chó gây ra sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người, các biến chứng này hoàn toàn có thể cướp đi mạng sống của con người. Vì thế, bệnh sán chó là căn bệnh nguy hiểm mà tất cả chúng ta cần phải đề phòng.

Chẩn đoán bệnh sán chó

Như đã đề cập ở trên, các triệu chứng bệnh do ký sinh trùng sán chó gây ra thường không có tính đặc trưng và dễ bị nhầm lẫn với những tình trạng da liễu khác. Vì vậy bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh thực hiện một số xét nghiệm cần thiết, bao gồm:

• Xét nghiệm hình ảnh (siêu âm, chụp CT hoặc X-quang): Sau khi ký sinh trùng xâm nhập, chúng thường có xu hướng sinh sản và tạo thành các nang ở trong cơ thể. Thông qua xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh, bác sĩ có thể xác định sự hiện diện của các nang này.
• Xét nghiệm máu, sinh thiết: Có thể tìm thấy kháng thể do hệ miễn dịch tiết ra nhằm ức chế ký sinh trùng.
• Xét nghiệm chức năng gan: Trường hợp có các triệu chứng vàng da, đau bụng… bác sĩ có thể xét nghiệm chức năng gan để xác định sự hiện diện của ký sinh trùng.
• Xét nghiệm chức năng miễn dịch: Khi cơ thể nhiễm sán chó, số lượng bạch cầu và bạch cầu ái toan thường tăng cao hơn hình thường.

Tiến triển bệnh ở mỗi bệnh nhân thường không giống nhau. Vì vậy bác sĩ sẽ căn cứ vào biểu hiện cụ thể để chỉ định các thủ thuật chẩn đoán cần thiết trước khi đưa ra kết luận cuối cùng.

Bệnh sán chó có chữa được không?

Ngay khi được chẩn đoán xác định nhiễm ký sinh trùng sán chó, bệnh nhân cần tiến hành điều trị ngay để ngăn chặn mức độ ảnh hưởng và các biến chứng của bệnh lý này.

Điều trị bệnh chủ yếu là sử dụng thuốc uống hoặc thuốc tiêm để diệt ký sinh trùng. Việc dùng thuốc diệt sán thường được kiểm soát chặt chẽ bởi nhân viên y tế. 

Bên cạnh đó, bệnh nhân có thể được chỉ định các loại thuốc chống ngứa để cải thiện các triệu chứng ở trên da gây khó chịu do ký sinh trùng Toxocara gây ra.

Vấn đề điều trị sán chó còn tùy thuộc vào diễn biến bệnh cụ thể của bệnh nhân. Nếu sán chó gây ảnh hưởng đến các cơ quan nhạy cảm và dễ tổn thương như mắt, có khi cần phải can thiệp phẫu thuật. Một số cơ quan như: mắt, não bộ… bị ấu trùng sán chó gây tổn thương nhiều thì rất khó để chữa khỏi hoàn toàn.

Sán chó hoàn toàn có thể trị khỏi nhưng rất dễ bị tái phát trở lại do thói quen hằng ngày.

Cách phòng ngừa bệnh sán chó

Bệnh sán chó chủ yếu lây truyền qua đường ăn uống, khi con người ăn phải những thức ăn có chứa ấu trùng giun, vì vậy để phòng tránh căn bệnh này chúng ta nên:

• Giữ gìn vệ sinh cá nhân sạch sẽ.
• Rửa tay sạch sẽ, tốt nhất rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Thường xuyên lau dọn nhà cửa sạch sẽ.
• Ăn chín, uống sôi.
• Không cho chó đi vào nhà thường xuyên, không ôm, ngủ chung với chó dù có yêu thương chúng đến đâu đi nữa.
• Tắm cho chó thường xuyên, tẩy giun định kỳ.
• Nếu trong nhà có trẻ em, không để trẻ chơi với chó, không để bé bò dưới đất (nhất là những nơi chó thường nằm).
• Không cho chó vào khu vực trồng rau, cải của vườn nhà để tránh nhiễm sán từ phân chó.
• Thăm khám định kỳ 6 tháng/lần cho các thành viên trong gia đình để kịp thời phát hiện và điều trị bệnh

Chú ý nếu bạn thường xuyên tiếp xúc với chó mà cơ thể có các triệu chứng như: mệt mỏi, đau bụng, ăn không ngon, sụt cân, ngứa hoặc nóng sốt, ho, khò khè…thì nên đến gặp bác sĩ để thăm khám, thực hiện các xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán xem có mắc bệnh sán chó hay không. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp tránh được các biến chứng nguy hiểm.

Hiện nay việc điều trị bệnh sán chó còn gặp nhiều khó khăn và bất lợi. Vì vậy chúng ta, đặc biệt là những ai đang nuôi chó mèo cần lưu ý và chủ động trong việc bảo vệ sức khỏe của chính minh và những người xung quanh.