Nhiều phụ nữ khi mang thai thường bị phù vào tháng thứ ba, tư và sáu, bảy. Khi bị phù, chị em cần được theo dõi huyết áp, protein niệu... để đề phòng chứng sản giật. Theo Đông y, đa số trường hợp nguyên nhân là do tỳ hư không vận hóa được thủy thấp, chị em thường có biểu hiện da trắng, ấn lõm; một số trường hợp là do khí trệ với biểu hiện da dày, màu sắc da không đổi, ấn xuống thấy nổi ngay. Sau đây là một số bài thuốc trị theo từng thể.
Phù do tỳ hư
Nguyên nhân do tỳ hư, khí ở trung tiêu không vận hóa được thủy cốc, nước ứ lại ở da thịt gây phù thũng. Chị em có biểu hiện mặt và tay chân phù thũng, sắc mặt vàng úa, mệt mỏi, sức kém, chân tay lạnh, miệng nhạt, ngực tức không muốn ăn, đại tiện lỏng, tiểu tiện ít, rêu lưỡi mỏng, mạch hư hoạt. Phép chữa là kiện tỳ hành thủy. Dùng một trong các bài:
Bài 1: đẳng sâm 16g, bạch truật 12g, ý dĩ 12g, hoài sơn 16g, mộc thông 12g, đại phúc bì 8g. Sắc uống ngày 1 thang.
Bài 2. Toàn sinh bạch truật thang: chích bạch truật 12g, vỏ phục linh 8g, vỏ gừng 8g, đại phúc bì 8g, trần bì 8g. Sắc uống ngày 1 thang.
Phù do thận dương hư
Nguyên nhân do mệnh môn tướng hỏa suy (thận dương hư, không ôn vận tỳ dương gây phù thũng). Chị em có biểu hiện: mang thai vài tháng, mặt và chân tay phù thũng, sắc mặt xám, tim hồi hộp, hơi thở ngắn, sợ lạnh, tay chân lạnh, đầy bụng, lưỡi nhợt, rêu lưỡi trắng trơn, mạch trì. Phép chữa là ôn thận hành thủy (ôn dương hòa khí hành thủy). Dùng bài thuốc: bạch truật, mộc qua mỗi vị 12g; phục linh, trư linh, trạch tả, trần bì, đại phúc bì, tang bạch bì, tía tô mỗi vị 8g; binh lang (hạt cau), sa nhân, mộc hương mỗi vị 6g. Sắc uống ngày một thang.
Phù do thủy thấp
Chị em có biểu hiện tay chân và mình phù thũng, da đỏ sang bong, mặt trắng nhợt, đầu căng, hoa mắt, tim hồi hộp, ngực tức, lưng gối mỏi, bí tiểu tiện, đại tiện lỏng, rêu lưỡi trắng nhờn, mạch trầm hoãn. Nếu nước đọng bào thai (đa ối) thì bụng to nhiều, ngực bụng đầy tức, khí nghịch không yên. Phép chữa là thông khí hành thủy. Dùng bài thuốc Phục linh đạo thủy thũng: phục linh 8g, binh lang 6g, trư linh 8g, bạch truật 12g, trần bì 8g, mộc qua 12g, sa nhân 6g, mộc hương 6g, trạch tả 8g, đại phúc bì 8g, tang bạch bì 8g, tô ngạnh 8g. Sắc uống ngày 1 thang.
Nếu thai phụ bị đa ối, dùng bài Thiên lý ngư thang: bạch truật 20g, phục linh 16g, đương quy 12g, bạch thược 12g, một con cá chép khoảng 500g, bỏ ruột, đun với 20g trần bì, lấy nước cốt, sắc với 2 bát nước thuốc còn lại 7/10 thì uống lúc đói (mỗi ngày 1 thang).
Phù do khí trệ
Chị em có thai khoảng 3 tháng thấy chân phù thũng, lan lên đùi, màu da không thay đổi, đi đứng khó khăn. Nếu nặng thì ngón tay, ngón chân chảy nước vàng, tinh thần uất ức, đầu choáng căng đau, ngực bụng đầy trướng, ăn ít, rêu lưỡi nhờn dày, mạch trầm huyền hoạt. Phép chữa là lý khí hành trệ. Dùng bài thuốc Bổ trung ích khí thang và Ngũ bì ẩm: hoàng kỳ 12g, phục linh bì 8g, bạch truật 8g, đẳng sâm 12g, đương quy 8g, cam thảo 4g, trần bì 8g, sinh khương bì 8g, đại phúc bì 8g, tang bạch bì 6g, sài hồ 8g, thăng ma 8g. Sắc uống ngày 1 thang.
