Mất khứu giác hoặc vị giác đột ngột có liên quan đến COVID-19, ngay cả khi không có các triệu chứng khác như sốt và ho dai dẳng. Tình trạng mất khứu giác đối với đa số bệnh nhân nhiễm bệnh có xu hướng diễn ra trong thời gian ngắn (thường dưới 2 tuần) và phục hồi nhanh chóng (trong vòng 10 ngày), mặc dù ở một số bệnh nhân, nó có thể tồn tại lâu hơn, thậm chí không thể phục hồi - đặc biệt với COVID-19 kéo dài.

Mất khứu giác và rối loạn khứu giác không phải là rối loạn chức năng khứu giác duy nhất mà những người mắc COVID-19 gặp phải, mà ngay cả những người đã khỏi bệnh cho biết luôn cảm thấy mùi thịt thối rữa dường như theo họ khắp nơi.

Một số người còn cảm thấy những mùi bình thường có thể đột ngột biến thành mùi thối, mùi kim loại hoặc giống chồn hôi. Đơn cử, một số người mỗi sáng thức dậy lại phát hiện mùi cà phê ưa thích quen thuộc đã bị biến đổi thành mùi hôi thối của rác thải hoặc thịt thối rữa.

Hội chứng này được gọi là rối loạn khứu giác (parosmia) – Biến đổi cảm nhận mùi. Một nghiên cứu năm 2021 cho thấy gần một nửa số người tham gia nghiên cứu cho biết bị tình trạng parosmia và 1 trường hợp được xác nhận nhiễm COVID-19 phục hồi khứu giác trong khoảng 3 tháng khỏi bệnh.

Đối với một số người, tình trạng này kéo dài hơn thế nhiều. Một phụ nữ trẻ gần đây đã lan truyền trên mạng về trải nghiệm liên tục của cô ấy với chứng parosmia, bắt đầu khoảng 10 tháng trước.

Theo các chuyên gia y tế, chứng rối loạn khứu giác có thể xảy ra nếu COVID-19 làm hỏng các thụ thể khứu giác trong mũi hoặc ảnh hưởng đến các bộ phận của não cần thiết cho khứu giác.

Tại sao COVID-19 lại ảnh hưởng đến khứu giác?

SARS-CoV-2 gây tổn thương tế bào hỗ trợ thần kinh trong mũi, là nguyên nhân mất khứu giác. Có hai loại tế bào liên quan gồm tế bào cảm nhận mùi và tế bào hỗ trợ thần kinh. Các nghiên cứu giai đoạn đầu cho rằng, virus tấn công chọn lọc vào tế bào cảm nhận mùi, những tế bào này có liên hệ với tế bào cảm nhận mùi trên não, điều này gây nên sự lo ngại virus theo đó sẽ lan lên não. Tuy nhiên, giải phẫu bệnh tử thi cho thấy SARS-CoV-2 rất hiếm khi xâm nhập vào não, giả thiết tế bào cảm nhận mùi bị tổn thương cũng không chắc chắn.

Một nghiên cứu của Đại học Harvard, đã phát hiện ra rằng tế bào hỗ trợ thần kinh có rất nhiều thụ thể ACE2, trong khi tế bào cảm nhận mùi thì không. Virus SARS-CoV-2 lại chỉ tấn công vào những tế bào có thụ thể ACE2. Như vậy, giả thuyết virus tấn công các tế bào hỗ trợ thần kinh gây mất khứu giác hoặc rối loạn ở mức độ nhất định, đã dần nhận được sự đồng thuận của giới khoa học.

Khi SARS-CoV-2 liên kết với ACE2 / TMPRSS2 trên các tế bào bền vững trong mũi, các tế bào này sẽ chết dẫn đến mất các lông mao cảm giác trên các tế bào thần kinh thụ cảm khứu giác. Do đó, chất tạo mùi không liên kết được với lông mao của tế bào thần kinh, do đó gây ra chứng thiếu máu. Tất cả những điều này có thể xảy ra rất nhanh chỉ trong 1 hoặc 2 ngày.

Trong khi điều này xảy ra, các tế bào gốc có thể nhanh chóng tái tạo các tế bào trung tâm (thường trong vòng 3-7 ngày), cho phép các lông mao trên tế bào thần kinh khứu giác tái tạo cho phép các chất tạo mùi một lần nữa liên kết với các tế bào thần kinh và khứu giác phục hồi (trong vòng một hoặc hai ngày nữa).

Một nghiên cứu trên 202 bệnh nhân COVID-19 trong một tháng cũng cho thấy tỷ lệ hồi phục là 49%. Nhưng một số bệnh nhân cũng bị tổn thương khá nghiêm trọng, thậm chí có những ca mất khứu giác kéo dài, hồi phục không hoàn toàn, hoặc cảm nhận mùi khác so với mùi trong trí nhớ, thậm chí mùi hôi thối, khó chịu.

Cho đến nay, chưa có phương pháp điều trị rối loạn khứu giác hiệu quả, nhưng có thể rèn luyện khứu giác, tức là cho bệnh nhân tập ngửi những mùi nhất định để mũi học lại mùi.

Khi nào khứu giác của người khỏi COVID-19 có thể trở lại bình thường?

"Không có cách nào để khẳng định khi nào chứng bệnh này sẽ biến mất. Hầu hết các bệnh nhân bị rối loạn chức năng khứu giác sau khi nhiễm COVID-19 đều trở lại bình thường, nhưng có quá ít thông tin về sự ảnh hưởng lâu dài của bệnh nên không rõ có bao nhiêu bệnh nhân sẽ trở lại bình thường" - Giáo sư Manes cho hay.

Khứu giác bị rối loạn có thể ảnh hưởng đến chức năng hàng ngày của một người, vì vậy nhiều người cố gắng đưa khứu giác trở lại bình thường thông qua một phương pháp tương đối đơn giản và rẻ tiền, được gọi là luyện mùi.

Theo đó, người luyện tập chọn 3-4 mùi hương và hít thở sâu trong 5 đến 10 phút một vài lần mỗi ngày. Những loại có mùi mạnh như đinh hương, cam quýt, cà phê và hoa oải hương thường được khuyên dùng. Các cá nhân cũng có thể thay đổi mùi hương đã chọn hàng tuần.

Việc luyện tập khứu giác có thể có hiệu quả trong việc giúp "khởi động" quá trình phục hồi khứu giác. Mọi người có thể kết hợp một bộ tạo mùi bằng cách sử dụng các loại thực phẩm, thảo mộc, xà phòng, nến thơm, tinh dầu và các vật dụng khác có mùi hương mạnh có sẵn tại nhà.

Tuy nhiên, cần nghiên cứu sâu hơn về hiệu quả của việc huấn luyện khứu giác trước khi đưa ra bất kỳ kết luận chính xác nào, theo giáo sư Manes. Có một số nghiên cứu điển hình đã xem xét hiệu quả của việc rèn luyện khứu giác đối với rối loạn chức năng khứu giác, nhưng rất khó để đưa ra suy luận cụ thể vì hầu hết mọi người thường phục hồi khứu giác theo thời gian.

"Thật thú vị, chứng rối loạn khứu giác có thể là một dấu hiệu cho thấy khứu giác đang hồi phục. Khi các cơ quan cảm thụ mùi trong mũi hoạt động trở lại, sự phục hồi của các loại thụ thể riêng lẻ không đồng đều. Những bệnh nhân bị ảnh hưởng có thể cảm nhận được một số hóa chất bao gồm mùi, nhưng không phải những chất khác, dẫn đến nhận thức mùi bị sai lệch. Đi từ mất mùi sang mùi bị rối loạn có thể là một bước trên con đường phục hồi " – bác sĩ Schamess cho hay.

Phần lớn bệnh nhân đã hồi phục được khứu giác và vị giác trong vòng 3 tháng khỏi COVID-19. Tuy nhiên, đối với một số người, rối loạn khứu giác và vị giác kéo dài hơn. Có trường hợp bệnh nhân vẫn bị ảnh hưởng sau một năm mắc bệnh.

"Cuối cùng, các thụ thể mùi sẽ phục hồi và nhận thức về mùi dần dần trở lại bình thường. Điều này đúng ở nhiều bệnh nhân, nhưng không may là không phải tất cả" – bác sĩ Schamess khẳng định.