Rau mã đề có tác dụng gì và có thể dùng trong đông y hay không?

Rau mã đề là một loại cây mọc hoang ở những vùng nông thôn, nhưng ít ai biết đến tác dụng dược lý của loại cây này ngoài tác dụng ăn kèm rau sống. Hãy cùng tìm hiểu rau mã đề có tác dụng gì trong bài viết dưới đây.

Đặc điểm cây mã đề

Cây mã đề hay còn gọi là cây bông mã đề, là một loại dược liệu thân thảo sống lâu năm, có thân ngắn, thường mọc hoang ở nhiều nơi, đặc biệt là vùng nông thôn. Dưới đây là một số đặc điểm nhận dạng cây mã đề:

• Lá mã đề mọc thành từng cụm ở dưới gốc cây, cuống lá dài, phiến lá có hình dáng chiếc thìa hay quả trứng, gân lá dọc theo sống lá, đồng quy ở ngọc và gốc lá.
• Hoa mã đề mọc thành bông dài, theo hướng thẳng đứng. Bông mã đề là loại cây lưỡng tính, có 4 đài lá ở gốc hoa, xếp chéo nhau và hơi dính lại ở gốc.
• Quả bông của mã đề dạng hình hộp, chứa nhiều hạt nhỏ màu nâu hoặc đen bóng. Mỗi quả của cây mã đề chưa từ 8 đến 20 hạt nhỏ.

Tính dược liệu của cây mã đề

Cây mã đề được sử dụng để làm các vị thuốc như:

• Hạt mã đề sau khi phơi hoặc sấy khô được gọi là xa tiền tử.
• Sau khi bỏ phần rễ cây, phần còn lại được phơi hoặc sấy khô, được gọi là mã đề thảo hoặc xa tiền thảo.

Khu vực phân bố của cây mã đề

Cây mã đề mọc hoang và được trồng như rau ăn kèm tại nhiều khu vực ở nước ta. Mã đề được trồng từ hạt, ưa mọc ở những nơi ẩm ướt, đất thịt và mềm. Cây thường được trồng vào mùa thu và mùa xuân nhưng phát triển tốt nhất vào mùa thu. 

Cách thu hái và bào chế thuốc từ cây mã đề

Người dân thu hoạch cây mã vào thời điểm tháng 7-8, đây là lúc quả chín và lá phát triển tốt nhất. Sau khi thu hái, người dân mang đi phơi hay sấy khô sau đó loại bỏ các tạp chất như đất, bụi, côn trùng…

Đối với quả mã đề, người dân sẽ đập vỏ để hát hạt, lọc qua rây sau đó mới mang đi phơi hoặc sấy khô. Còn đối với lá, nếu cần dùng có thể thu hái quanh năm, dùng tươi hay khô đều được.

Cách bảo quản dược liệu cây mã đề

Bạn nên bảo quản dược liệu mã đề ở nơi khô ráo, tránh nơi có độ ẩm cao và côn trùng.

Thành phần hóa học của cây mã đề

• Hoạt chất glucozit có trong toàn thân cây mã đề.
• Lá mã đề có chứa chất nhầy, chất đắng, vitamin C, vitamin K, carotin, yếu tố T.
• Hạt cây mã đề có chất nhầy, axit plantenolic, admin và cholin.

Vị thuốc từ cây mã đề

Tính vị

Cây mã đề có vị ngọt, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, làm thông thoáng mồ hôi, sáng mắt đồng thời làm sạch phong nhiệt ở phổi, tiêu tắc nghẽn.

Quy kinh

Vị thuốc mã đề quy vào kinh Can, Thận và Bàng quang.

Lá mã đề có tác dụng gì?

Cây mã đề được sử dụng để lợi niệu, thẩm thấp, mát gan, điều trị thấp nhiệt ở bàng quang và cường âm tích tinh.

Các tác dụng cụ thể của cây mã đề như sau:

• Lợi tiểu: Sử dụng nước sắc mã đề có khả năng làm tăng lượng nước tiểu.
• Tác dụng kháng sinh: Nước sắc cây mã đề có thể ức chế một số vi trùng có khả năng gây ra các triệu chứng nhiễm trùng ngoài da. Bạn tán bột mã đề đắp lên các nốt mụn nhọt có thể chữa mưng mủ và giảm viêm tấy.
• Điều trị ho: Nước sắc cây mã  đề có tác dụng trừ đờm, có thể kéo dài đến 6 – 7 giờ.
• Điều trị đái dầm hay chứng đái nhiều ở trẻ em.
• Điều chỉnh hơi thở: Hoạt chất plantagin trong cây mã đề có tác dụng làm hưng phấn hệ thống thần kinh bài tiết niêm dịch của phế quản và ống tiêu hóa. Chính vì vậy, sử dụng mã đề có thể giúp hơi thở sâu và nhẹ nhàng hơn.
• Chữa cao huyết áp: bạn sử dụng từ 20g đến  30g nước sắc mã đề mỗi ngày để điều chỉnh huyết áp.

Lưu ý khi sử dụng dược liệu từ cây mã đề

• Phụ nữ mang thai cần chú ý khi sử dụng lá mã đề như rau sống.
• Người già đi tiểu đêm nhiều, thận kém không nên sử dụng cây mã đề.
• Bạn nên kiêng thức ăn cay nóng , không uống rượu bia hoặc chất kích thích để đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất.

Câu hỏi rau mã đề có tác dụng gì hay mã đề trị bệnh gì đã được bài viết trên trả lời một cách chi tiết. Tùy thuộc vào bệnh lý và mức độ nghiêm trọng mà cách sử dụng cây mã đề sẽ khác nhau. Trước khi sử dụng cây mã đề, bạn cần trao đổi kỹ với thầy thuốc, không nên tự ý sử dụng vị thuốc để tránh những tác dụng phụ không mong muốn.