Tết hàn thực và những điều cần biết

Trong văn hóa dân gian Việt Nam, tết Hàn thực còn được gọi là tết Bánh trôi - bánh chay. Tết này diễn ra vào mùng 3 tháng 3 Âm lịch.

Năm 2024, tết Hàn thực rơi vào thứ Năm, ngày 11/04/2024 Dương lịch. Ngày tết này ở Việt Nam bắt nguồn từ phong tục của người Trung Quốc được lưu truyền đến nay. Phong tục này liên quan đến câu chuyện vào thời Xuân Thu giữa vua nước Tấn là Tấn Văn Công và hiền sĩ Giới Tử Thôi. Theo phong tục cổ truyền Trung Quốc, 3/3 Âm lịch hàng năm là ngày tết Hàn thực mang ý nghĩa tưởng nhớ Giới Tử Thôi.

Mặc dù có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng khi du nhập vào Việt Nam, tết Hàn thực đã hợp nhất với tết Bánh trôi, bánh chay.

Bánh trôi bánh chay Tết Hàn thực. Ảnh: Internet

Ngoài ra, ngày này tại Việt Nam có ý nghĩa dân tộc sâu sắc, thể hiện rõ nét đặc trưng văn hóa, lối sống riêng của người Việt. Tết Hàn thực của người Việt mang ý nghĩa hướng về cội nguồn, tổ tiên, ghi nhớ công ơn của những người đã khuất.

Vào ngày này, các gia đình Việt sẽ chuẩn bị bánh trôi, bánh chay để lễ Phật, cúng gia tiên. Đặc biệt, trong dịp này, người đi xa quê sẽ đoàn tụ cùng gia đình, cùng nhau đi tảo mộ người đã khuất.

Bài cúng Tết Hàn thực theo sách "Văn khấn cổ truyền Việt Nam"

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).

Con lạy chín phương trời, mười phương Phật, chư Phật mười phương. Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, chư vị tôn thần.

Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị tôn thần.

Con kính lạy cao tằng tổ khảo, cao tằng tổ tỷ, thúc bá, đệ huynh, cô di, tỷ muội họ nội họ ngoại.

Tín chủ chúng con là…, ngụ tại…

Hôm nay là ngày 3/3, gặp tiết Hàn thực, tín chủ chúng con cảm nghĩ thâm ân trời đất, chư vị tôn thần, nhớ đức cù lao tiên tổ, thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, đốt nén tâm hương, dâng lên trước án.

Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị đại vương, ngài Bản xứ thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long mạch, Tài thần giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.

Chúng con kính mời các cụ tổ khảo, tổ tỷ, chư vị hương linh gia tiên nội ngoại họ… (họ của gia chủ) cúi xin thương xót cho con cháu, giáng về chứng giám tâm thành, thụ hưởng lễ vật.

Tín chủ con lại kính mời vong linh các vị tiền chủ, hậu chủ ngụ trong nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai âm hưởng, phù hộ cho toàn gia chúng con luôn luôn mạnh khỏe, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hòa thuận, trên bảo dưới nghe.

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).

Văn khấn Tết Hàn thực cổ truyền. Ảnh: Internet

Văn khấn Tết Hàn thực tại ban thần Tài

Nếu gia đình, cơ quan có bàn thờ Thần Tài thì có thể chuẩn bị thêm một phần vật phẩm để đặt lên bàn thờ Thần Tài. Vật phẩm cúng Thần Tài và ngày Tết Hàn thực cũng tương tự như khi cúng tại bàn thờ gia tiên. Gia chủ cũng đặt lễ vật lên bàn thờ, thắp hương và đọc văn khấn. Có thể tham khảo bài văn khấn Tết Hàn thực tại ban thần Tài sau đây.

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Con lạy chín phương Trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.

Kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, chư vị tôn thần.

Con kính lạy ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.

Con kính lạy Tài thần vị tiền.

Con kính lạy các ngài thần linh, thổ địa cai quản trong xứ này.

Tín chủ con là… ngụ tại…

Hôm nay là ngày… tháng… năm…

Tín chủ thành sửa biện, hương hoa, lễ vật, kim ngân, trà quả và các thứ cúng dâng, bầy ra trước án kính mời ngài thần Tài, cúi xin thần thương xót tín chủ, giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, phù trì tín chủ chúng con an ninh khang thái, vạn sự tốt lành, gia đạo hưng long thịnh vượng, lộc tài tăng tiến, tâm đạo mở mang, sở cầu tất ứng, sở nguyện tòng tâm.

Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ cúi xin được phù hộ độ trì.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Mâm cúng Tết Hàn thực mùng 3/3 gồm những gì?

Tùy vào điều kiện của mỗi gia đình, mâm cúng Tết Hàn thực có những thay đổi khác nhau. Tuy nhiên, mâm cúng vào ngày này thường không thể thiếu các món cơ bản sau:

Bánh trôi, bánh chay

Theo nhà nghiên cứu văn hóa Trịnh Sinh, mâm cúng Tết Hàn thực không thể thiếu món bánh trôi, bánh chay. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa biết số lượng bánh trôi, bánh chay chuẩn nhất trong mâm cúng Tết Hàn thực.

Đúng phong tục cổ truyền, mâm cúng phải có 3 hoặc 5 đĩa bánh trôi, 3 hoặc 5 bát bánh chay.

Mâm cúng Tết Hàn thực. Ảnh: Internet

Bánh trôi làm bằng bột nếp nhào nặn với nước, có nhân bằng đường. Đường làm nhân bánh trôi ngon nhất là đường phên Dương Liễu, Cát Quê.

Bánh chay cũng làm bằng bột nếp nhào nặn với nước và cũng có nhân, nhưng nhân bằng đậu xanh nấu chín. Loại bánh này được đựng trong bát, chan thêm một chút chè đường khuấy với bột đao hay bột sắn dây ướp hoa bưởi.

Mâm cúng tổ tiên dịp Tết Hàn thực không cần chuẩn bị "mâm cao, cỗ đầy" mà chỉ cần thể hiện lòng hiếu thảo, thành tâm và ước mong những điều tốt lành. Ảnh minh họa.

Hương, hoa, trầu cau

Trong lễ cúng dù to hay nhỏ, người Việt đều không thể thiếu nén hương, hoa tươi và trầu cau để trên ban thờ. Do vậy, vào ngày Tết Hàn thực, mâm cúng cũng phải được bày biện đầy đủ những lễ vật kể trên.

Ly nước sạch

Mỗi lần thắp hương gia tiên, gia chủ cần thay một ly nước sạch trên bàn thờ. Dịp Tết Hàn thực cũng cần phải có một ly nước sạch.

Mâm ngũ quả

Ngoài bánh trôi nước, gia chủ cũng có thể bày mâm ngũ quả trong mâm cúng trong ngày Tết Hàn thực. Tùy từng mùa, gia chủ chọn 5 quả có màu sắc khác nhau như màu xanh, đỏ, vàng, tím... để đại diện cho ngũ hành, dâng cúng tổ tiên thể hiện lòng hiếu thảo và ước mong những điều tốt lành.

Ngoài ra, dịp Tết Hàn thực, các gia đình không cần chuẩn bị mâm cỗ linh đình mà chỉ cần thành tâm, dâng bánh trôi, bánh chay lên ban thờ ông bà, tổ tiên.

Đồng thời, trong lúc thắp nhang, gia chủ nên đọc văn khấn cúng Tết Hàn thực và nguyện cầu những điều tốt đẹp, an lành trong cuộc sống.