"Nhà mà bại vong tất do xa xỉ"

Thi nhân Lý Thương Ẩn từng có câu thơ viết rằng: "Thành do cần kiệm, bại do xa". Đại ý là gia tộc hưng vượng là nhờ vào cần kiệm, gia tộc sa sút thì ắt do xa xỉ mà thành.

Trong lịch sử Trung Hoa, những ví dụ có liên quan tới việc quân vương vì xa xỉ vô độ mà mất nước nhiều không kể xiết. Ví như năm xưa Trụ vương đổ rượu đầy ao, treo thịt đầy rừng, Tùy Dương Đế tham lam vô độ, hậu Đường thích ăn chơi hưởng lạc…

Cho tới ngàn đời sau, những tấm gương vì xa xỉ mà bại vong vẫn rành rành trước mắt.

"Khắc tinh" của thói xa xỉ lại chính là đức tính tiết kiệm. Bàn về điều này, Gia Cát Lượng trong "Giới Tử Thư" từng viết: "Tĩnh dĩ tu thân, kiệm dĩ dưỡng đức".

Ngụ ý của Khổng Minh tiên sinh có nghĩa là, đời người nhờ vào nội tâm an tĩnh mà tu dưỡng, còn phẩm đức thì dựa vào tác phong cần kiệm rèn giũa mới thành.

"Người mà thất bại ắt bởi an nhàn"

Cổ nhân có câu "yến an chậm độc, bất khả hoài dã", có nghĩa là ham muốn an nhàn, hưởng lạc chẳng khác nào uống rượu độc tự sát.

Có thể nói, đây chính là một loại mâu thuẫn. Bởi hầu hết mọi người đều theo đuổi sự nhàn hạ, an yên.

Tuy nhiên ít ai biết nhận ra rằng, an nhàn quá lâu có thể khiến con người ta biến chất, thoái hóa. Còn gian nan, ưu sầu mặc dù làm ta nhất thời mệt mỏi, thậm chí đau khổ, nhưng lại giúp ta rèn luyện nên phẩm chất kiên cường.

Cho nên theo quan niệm của người xưa, con người ta nên từ âu sầu, khốn khổ mà rèn luyện bản thân chứ không nên mãi chìm đắm xong an vui mà sinh ra lười nhác.

Thất bại vì kiêu ngạo

Vương Dương Minh từng nói: “Ngàn tội trăm ác, đều từ ngạo đi lên”. Trong cả đời, con người không thể không cứng cỏi, nhưng không được kiêu căng.

Tây Sở Bá Vương Hạng Vũ tự nhận mình xuất thân quý tộc, anh hùng cái thế, sức mạnh nhổ núi sông, có được trăm vạn hùng binh, không xem Lưu Bang có xuất thân bình thường ra gì. Nhưng Lưu Bang thiện đãi Trương Lương, Hàn Tín, Tiêu Hà, từ thế yếu chuyển thành thế mạnh. Rốt cuộc, kết quả là Hạng Vũ thảm bại.

Một trong những nhân vật chính của thời Chiến Quốc, trong câu chuyện Tôn – Bàng đấu trí, Bàng Quyên từng là tướng quân của nước Ngụy, bởi vì ghen với hiền tài, hãm hại đồng môn Tôn Tẫn khiến Tôn Tẫn trốn về nước Tề. Nguyên nhân thất bại của Bàng Quyên là vì ông tự cao tự đại, tuy rằng tài năng quân sự của ông không tệ, nhưng ông không biết giấu kín tài năng của mình.

Theo lịch sử ghi lại, Bàng Quyên rất vui mừng khi lập công, có một chút công lao nhỏ nhoi cũng thổi phồng lên tận trời cao. Vì thế, ông ở tại nước Ngụy bị rất nhiều người bài xích, nếu không phải Bàng Quyên có chút tài năng, đoán chừng sớm đã bị Ngụy vương giết mất.

Cũng là bởi vì ông tự cao tự đại, mới khiến cho Tôn Tẫn có cơ hội thừa dịp nắm bắt được khuyết điểm này, cuối cùng Bàng Quyên thất bại ở chính điểm yếu này của mình.

Một người không biết giấu kín tài năng của mình, đó chính là ngạo mạn; một người không ý thức được chính mình ỷ vào tài năng mà trở nên kiêu căng, đó lại là ngu xuẩn. Tự thổi phồng bản thân, cuối cùng chỉ khiến phẩm chất đạo đức càng ngày càng suy bại.

Có tài mà không kiêu, chính là phẩm chất; không có tài nhưng nỗ lực, chính là có đức, và khi bạn đặt tư thái điệu bộ ở vị trí thấp nhất, tuy rằng phúc chưa đến nhưng họa thì đã tránh xa.

Có thể khiêm tốn tiếp nhận ý kiến của người khác, thỉnh giáo người khác, mới có thể tiếp thu ý kiến rộng rãi, khiến bản thân thêm tinh tấn. Một người kiêu ngạo tự cao tự đại, kết quả cuối cùng đều tự hủy hoại bản thân trong sự kiêu căng đó.