NSƯT Thanh Nguyệt thuộc thế hệ nghệ sĩ gạo cội của cải lương miền Nam, cùng thời với NSND Lệ Thủy, Bo Bo Hoàng,… Bà từng là gương mặt sáng giá, cộng tác cùng nhiều đoàn cải lương danh tiếng như: Trung Hiếu, Thanh Minh, Saigon 1, Trần Hữu Trang, 284… Năm 1965, nữ nghệ sĩ từng đoạt Huy chương vàng giải Thanh Tâm khi mới 18 tuổi.

Tên tuổi NSƯT Thanh Nguyệt (SN 1947) gắn liền với nhiều vở nổi tiếng như Lôi vũ, Áo cưới trước cổng chùa, Kiếp chồng chung... Ngoài cải lương, nữ nghệ sĩ còn góp mặt trong nhiều phim truyền hình đình đám như: Trần Thị Diễm Châu, Vòng xoáy tình yêu, Ký túc xá, Ngã rẽ cuộc đời…

Tuy nhiên, một sự cố nguy hiểm trong sự nghiệp nghệ thuật khiến nghệ sĩ Thanh Nguyệt phải bỏ nghề dù nỗi nhớ nghề chưa bao giờ tắt trong lòng. Bà từng tiết lộ: “Tôi rất muốn gặp lại khán giả, tôi nhớ sân khấu dữ lắm nhưng sức khỏe tôi rất kém. Có một lần tôi đóng vai mẹ Điệp trong vở Lan và Điệp, diễn đến đoạn xúc động quá thì tôi lên máu ngay trên sân khấu. Tôi choáng váng, hết hồn, tay nắm chặt vào cạnh bàn rồi diễn tiếp. Xong lần đó, tôi sợ quá, giờ ai mà mời tôi cũng không dám nhận lời nữa. Nhiều khi nhớ sân khấu mà rớt nước mắt”.

Ở tuổi ngoài 70, bà gác lại các hoạt động nghệ thuật, chỉ góp mặt tại một số sự kiện quan trọng của bạn hữu vì tuổi già sức yếu. Nữ nghệ sĩ khiến nhiều người ngưỡng mộ bởi cuộc hôn nhân hơn 40 năm với nghệ sĩ Quốc Nhĩ. 

Trước khi gặp Quốc Nhĩ, Thanh Nguyệt một lần đổ vỡ hôn nhân với soạn giả Mộc Linh - tên tuổi nổi tiếng của làng cải lương thời vàng son. Khi đó, mẹ qua đời khi bà ở độ tuổi đôi mươi, cha cưới vợ khác, một mình Thanh Nguyệt đi hát, kiếm tiền nuôi các em khôn lớn. Do đó, khi được soạn giả Mộc Linh ngỏ lời, bà gật đầu vì muốn cuộc sống bớt quạnh quẽ. Con đầu lòng chào đời thì tình cảm vợ chồng phai nhạt, hôn nhân Thanh Nguyệt đứt gánh giữa đường sau vài năm bà gắng gượng chịu đựng. Nghệ sĩ nuốt nước mắt ôm con gửi chị ruột nhờ chăm sóc, còn bà tiếp tục lang bạt theo gánh hát, sống đời "gạo chợ nước sông".

Đến năm 1976, bà và Quốc Nhĩ quen nhau sau khi đóng chung vở Tiếng trống Mê Linh. Lần đầu gặp, ông đã đem lòng cảm mến cô đào có gương mặt "đẹp tựa trăng rằm" - như lời ông tả, tính nhân hậu, hay quan tâm đồng nghiệp. Về phần Thanh Nguyệt, dù mến ông, lòng bà ngổn ngang muôn câu hỏi. Bà sợ hạnh phúc một lần nữa khép cửa, lo ông không thương yêu con trai riêng của bà.

Cố nghệ sĩ Thanh Nga - đàn chị dẫn dắt bà ở đoàn Thanh Minh - ra sức làm cầu nối cho cả hai nên duyên. Một đám cưới nhỏ diễn ra sau đó. Lấy nhau về, ông một tay chăm sóc con trai Thanh Nguyệt những ngày bà bận lưu diễn. Nhìn cách ông cưng nựng con riêng của vợ như con ruột, cũng như săn sóc người chị bị tâm thần của Thanh Nguyệt, bà biết không chọn nhầm người.

Nghệ sĩ Quốc Nhĩ cũng cho biết buồn khi mỗi lần xem ti vi, nhớ lại cảnh mình từng vẫy vùng một thời trên sân khấu. Ông tâm sự: “Vợ chồng tôi nhớ nghề lắm nhưng sức khỏe không có. Gần đây, nhà hát Trần Hữu Trang có mời chúng tôi đến diễn nhưng đành từ chối vì lý do sức khỏe, mắt kém. Nhớ nghề lắm nhưng lực bất tòng tâm”.

Hiện tại, vợ chồng nữ nghệ sĩ sống trong ngôi nhà nhỏ ở hẻm quận Gò Vấp. Trong căn nhà nhỏ của mình, Thanh Nguyệt treo đầy ảnh kỷ niệm lúc còn làm nghề cùng ông xã. Nữ nghệ sĩ nhắc đi nhắc lại những vở tuồng, bộ phim mà mình từng tham gia một cách đầy tự hào.  

Nghệ sĩ Thanh Nguyệt - Quốc Nhĩ không có con chung, còn con riêng của bà sống cách đó vài km, hạn chế đi lại nên đôi nghệ sĩ tự lo liệu mọi sinh hoạt. Mỗi sáng, bà dậy sớm, pha cho ông ly cà phê, cả hai vừa nhâm nhi vừa xem thời sự hoặc coi lại các trích đoạn cải lương trên Youtube. Bà nói: "Đời sống vợ chồng già vậy thôi, quanh đi quẩn lại cũng hết ngày".

Ở tuổi 74, Thanh Nguyệt mắc nhiều bệnh nền như cao huyết áp, tim mạch... Năm 2016, bà được cấp cứu sau một lần tăng huyết áp, mất một tuần điều trị. Ra viện, mắt phải bà không còn nhìn rõ vì chứng xuất huyết võng mạc. Đến nay, thỉnh thoảng bà phải tiêm thuốc vào mắt để tan máu bầm, tránh suy giảm thị lực. Một năm qua, bác sĩ khuyến cáo hạn chế làm việc quá sức, cộng thêm dịch, bà ngưng đi diễn. Không có thu nhập, cuộc sống đôi vợ chồng bấp bênh vì mỗi tháng bà phải tốn vài triệu đồng tiền thuốc. Dù vậy, bà cho biết ít khi nhờ vả đồng nghiệp vì hiểu ngoài kia còn nhiều nghệ sĩ khốn khó hơn.

Thanh Nguyệt tự nhận vẫn may mắn khi có chồng sát cánh. Từ khi sức khỏe vợ giảm sút, Quốc Nhĩ nghỉ ca hát, lui về hậu trường để hỗ trợ bà. Mỗi lần bà được mời đi quay, không quản nắng mưa, ông thường đèo vợ trên chiếc Dream cũ vì bà không biết chạy xe máy. Có hôm, ông chờ bà ở trường quay đến 4-5h sáng để hoàn thành vai diễn. Thương chồng chịu sương gió, chỉ khi có kịch bản phù hợp, bà mới nhận lời. Thanh Nguyệt nói: "Chưa bao giờ thấy ông ấy than thở một lời. Mấy chục năm chung sống, chúng tôi chưa từng cãi vã vì hiểu nhau đến từng chân tơ kẽ tóc".