NSƯT Lê Mai sinh ra trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật nên ngay từ nhỏ bà đã sớm bộc lộ đam mê, năng khiếu và được tạo điều kiện để theo đuổi nghề sân khấu. Năm 1954, Lê Mai theo cha lên Hà Nội nhận công tác tại Đoàn kịch Trung ương. Bà Lê Mai có gần 20 năm công tác tại Nhà hát Kịch Hà Nội.

Một số vở diễn tiêu biểu của bà là Những người ở lại, Cái máy chém, Lam Sơn tụ nghĩa… Ngoài kịch nói, nghệ sĩ Lê Mai cũng thành công trên lĩnh vực phim ảnh. Bà từng tham gia nhiều phim điện ảnh như Hoa đắng, Hoàng hôn dang dở, Chập cheng... cùng một số phim truyền hình như Vui buồn sau lũy tre, Hoa đắng, Tình yêu không hẹn trước, Bà nội không ăn pizza... Nhờ mảng phim truyền hình, nghệ sĩ Lê Mai để lại ấn tượng sâu đậm trong ký ức nhiều thế hệ khán giả, trở nên quen mặt với công chúng màn ảnh nhỏ.

Khi công tác ở đây, bà đã quen và kết hôn với NSND Trần Tiến. Nhưng do những rạn nứt trong quan hệ gia đình, hai người sau này đã ly hôn. Ba người con gái của bà và NSND Trần Tiến đều trở thành những nghệ sĩ thành danh là Lê Vân, Lê Khanh và Lê Vi.

Trải qua 3 lần sinh nở, sức khỏe của Lê Mai rất yếu. Đã có lúc, bà chỉ còn 34 kg. Với lý do mất sức, bà không thể tiếp tục làm diễn viên, Nhà hát đề nghị bà chuyển sang làm thủ quỹ. Bà gật đầu vì dù sao vẫn còn có công việc, có thu nhập để nuôi con.

Hàng ngày, Lê Mai thu tiền các suất diễn rồi sáng hôm sau đạp xe mang ra ngân hàng ở Bờ Hồ gửi. Hàng tháng lại đi rút tiền về phát lương cho mọi người. Để cải thiện thu nhập, bà nhận đồ ở chợ Đồng Xuân về may vá kiếm thêm tiền nuôi con.

Các đây 3 năm, trong chương trình "Chị em chúng mình", NSND Lê Khanh đã kể lại câu chuyện xúc động về mẹ của mình - NSƯT Lê Mai, nghệ sĩ gạo cội của sân khấu kịch và truyền hình Việt Nam.

Theo lời Lê Khanh, mẹ của chị là nghệ sĩ thời xưa nên lương rất thấp. Khi đó, bà lúc nào cũng phải bươn chải, kiếm được đồng nào đều chăm chút hết cho gia đình, không chăm lo cho bản thân.

"Tới một ngày, mẹ tôi chỉ còn 34kg, đến mức không được đóng đào chính, phải đóng đào phụ. Một người còn có 34kg làm sao mặc được phục trang đẹp lên sân khấu? Mẹ tôi phải đan những chiếc áo len thật dày để mặc, rồi còn mặc thêm áo trần bông, khoác ra ngoài áo ngực để người trông to lên và lớp cuối cùng mới là áo phục trang" - NSND Lê Khanh kể.

Sau khi diễn xong, nghệ sĩ Lê Mai phải cởi thật nhanh phục trang sân khấu ra để về chăm con. Đi trên đường, mọi người cứ nhìn chằm chằm vào bà. Ban đầu, bà tưởng mọi người nhận ra mình là nghệ sĩ nên nhìn, nhưng mãi sau, bà mới phát hiện ra câu chuyện bi hài là mọi người nhìn không phải vì nhận ra bà mà vì thấy bà đang mặc áo ngực độn.

Kể từ đó, nghệ sĩ Lê Mai quyết định không lên sân khấu hay màn ảnh nữa, lùi lại phía sau, làm tất cả các nghề để nuôi sống gia đình. Tại chương trình Chị chị em em, NSND Lê Khanh từng xúc động khi nói về mẹ: "Mẹ tôi đã chôn vùi ước mơ làm nghệ sĩ để thực hiện ước mơ cho chúng tôi. Hình ảnh của mẹ trong tôi là như thế".

Sau những hy sinh cho con cái, ở tuổi xế chiều, cuộc sống của NSƯT Lê Mai bình yên hơn bên con cháu. Bà kể về cuộc sống của mình cách đây hơn 2 năm: "Tôi sống một mình ở phố Phan Đình Phùng, Hà Nội. Sức khỏe của tôi rất tốt, hàng ngày tôi tự đi chợ nấu cơm. Ngày xưa, tôi ở với Lê Vi ở Phú Thượng, sau đó, Lê Vi về Pháp thì tôi cho Lê Khanh nhà. Lê Vi ở bên Pháp, vài năm mới về 1 lần. Tôi sang chơi 4 lần rồi và tuyên bố, mẹ đi vậy thôi, không sang nữa. Lê Vân ở Thụy Khuê với chồng người Hà Lan và các con.

Ngày xưa tôi làm ăn được lắm, được lộc về đất đai nên cũng có chút, mảnh đất rộng 360m2 Lê Vân đang ở tôi cũng mua. Hồi ấy, tôi đi mua mãi không được, đành ra uống nước chè và than: "Tôi đi khắp Hồ Tây mà không mua được miếng đất nào", thế là có người bảo, anh tôi đang bán đây. Và rồi, tôi mua được đất với 15 cây vàng. Nó cũng là cái số hết".

Hiện tại, NSƯT Lê Mai mở một quán trà đá vỉa hè ngay trên đường Phan Đình Phùng. Kế bên là căn nhà của con gái thứ hai – NSND Lê Khanh. Bà không còn đi phim do sức khỏe yếu. Bà bị zona thần kinh, mắt không chớp được, lại thêm bệnh đau xương khớp, đau chân, đi lại khó khăn. Bà từng phải nằm tại nhà điều trị một thời gian dài.

Ở tuổi 85, những lúc rảnh rỗi và thấy trong người khỏe, NSƯT Lê Mai vẫn xách giỏ đi chợ, gặp gỡ bạn bè hàn huyên. Một ngày của nữ nghệ sĩ là đi ăn sáng rồi bán trà đá tới trưa, 3 giờ chiều ngủ dậy lại ra hàng nước, ngắm phố phường, trò chuyện với mọi người.

Con gái út Lê Vi định cư ở Pháp nên ít về. Con gái lớn – NSƯT Lê Vân ở phố Thụy Khuê thỉnh thoảng sang nhà chơi, đón bà đi dạo phố, đi ăn những món ngon mà bà thích. Bà cảm thấy hài lòng với cuộc sống yên bình bên con cháu khi tuổi đã cao, sức đã yếu.