Người bán cho biết, thạch mác púp có xuất phát từ Trùng Khánh, là một món quà vặt đặc trưng của người Trùng Khánh nói riêng và Cao Bằng nói chung.
"Thạch này được làm từ hạt của quả mác púp, thơm ngon tinh khiết, rất thích hợp cho những ngày hè nóng nực. Nếu không mua loại đã làm sẵn, mọi người có thể mua hạt về để tự làm. Chỉ cần 1 lạng là có thể làm được vài mẻ cả nhà ăn thoải mái", chị Ngọc - người bán thạch và hạt mác púp trên chợ chung cư ở Thanh Xuân, Hà Nội chia sẻ.
Theo chị Ngọc, làm thạch mác púp không mất công sức nhưng đòi hỏi phải tỉ mỉ. Để thạch thơm ngon, mềm dẻo, không nát thì khâu nguyên liệu phải được lựa chọn kỹ càng, nguồn gốc đảm bảo.
Theo quan sát, hạt mác púp nhỏ như hạt vừng, có màu vàng nhạt. Trên chợ mạng và chợ chung cư, chúng được bán với giá lên tới 400.000 đồng/kg. Dù giá khá đắt đỏ nhưng đây là món mới lạ nên có một thời gian, dân văn phòng thi nhau mua về để làm món giải nhiệt mùa hè.
"Quả mác púp mọc hoang dại, đến mùa người dân sẽ vào rừng hái quả về. Mùa mác púp từ tháng 7-8 âm lịch hàng năm. Sau khi hái về, quả được rửa sạch rồi bổ ra lấy phần hạt bên trong. Nhiều người sẽ nhầm lẫn quả này với quả sung vì phần hạt bên trong rất giống", chị Ngọc nói thêm.
Cũng bán hạt mác púp trên chợ mạng, chị Anh Dương (ở Cao Bằng) chia sẻ: "Trước đây quả này ít được biết đến nhưng mấy năm gần đây hàng có bao nhiêu cũng hết. Tôi thu mua quả của bà con hái trong rừng về sau đó tự tách lấy hạt, phơi khô, đóng gói cẩn thận để gửi đi khắp các tỉnh thành, nhiều nhất là khách ở Hà Nội.
Quả này mọc dại, nhiều người đã đem về trồng thử ở vườn nhà nhưng chúng chỉ sống được một thời gian ngắn rồi chết, thế nên số lượng quả không nhiều. Mỗi năm tôi cũng chỉ gom được vài chục kg hạt mác púp để bán".
Theo chị Dương, hạt này không có chất bảo quản, mọi người cần lưu ý nhiều đến cách bảo quản, nên sử dụng ngay, tránh để nơi ẩm thấp sẽ dễ bị mốc, hỏng. Hơn nữa, 1 lạng hạt có thể làm được 2-3 lít thạch nên không cần phải mua một lúc quá nhiều.
Về cách làm thạch, chị Dương cho hay, sau khi mua hạt về, người làm cần chuẩn bị nước sôi để nguội, túi vải sạch. Nước sẽ đổ vào chậu, hạt sẽ đổ vào túi vải, cứ 100 gram hạt khô sẽ tương ứng với khoảng 1,2-1,3kg nước.
Tiếp theo, hạt này sẽ được vò nhẹ nhàng để các chất thạch màu trắng đục từ hạt tiết ra, đến khi xuất hiện màu trắng đục phủ gần kín bề mặt nước sẽ ngừng vò. Sau đó, chậu nước này sẽ để 1-2 tiếng, thạch sẽ đông chắc hoàn toàn và có thể bỏ trong tủ lạnh để sử dụng dần. Mùi vị của thạch thì tuỳ người làm bởi nếu ăn ngọt thì có thể pha đường vào luôn lúc vò thạch, với người ăn kêng thì không thêm đường. Thế nhưng, nếu không cho đường vào ăn thạch sẽ có vị hơi chua chua.
Cây mác púp còn gọi là bông cỏ, chúng thường bám vào các loại cây to, như: gạo, sau sau, sung... và sống cộng sinh, trụ trên các mỏm đá vôi để phát triển. Quả mác púp tròn, to như quả chanh, phần ruột nhìn lại như quả sung, vỏ khá dày, mịn màng. Nếu như trước đây loại quả này không được ưa chuộng, ít người biết đến thì vài năm gần đây chúng đã thành đặc sản nổi tiếng được bán ở thành phố. Nhiều người tìm mua hạt của quả này về làm món giải nhiệt dù giá thành không hề rẻ.
