Trong 2 tháng qua, Bệnh viện Chợ Rẫy tiếp nhận 17 bệnh nhân có triệu chứng gần giống nhau như: đau đầu, nghẹt mũi, sưng mặt, mắt, tiền căn nhiễm COVID với biến chủng Delta diễn tiến nặng. Quá trình khám, các bác sĩ ghi nhận những tổn thương lan rộng vùng xoang, sọ, hàm, mặt. Trong số này 2 ca tử vong, 3 trường hợp được phẫu thuật loại bỏ xương đã bị hoại tử. Một số trường hợp khác được điều trị nội khoa hoặc bệnh nhân từ chối điều trị.
Tính đến nay nước ta đã có 20 trường hợp bị hoại tử vùng xương sọ mặt. Trong khi, y văn thế giới từ tháng 5 năm ngoái đến tháng 5 năm nay ghi nhận 80 ca bệnh giống như vậy. Đây là một trong số những điểm bất thường mà PGS.TS Đỗ Văn Dũng, Trưởng Khoa Y tế công cộng, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Y Dược TP.HCM, chỉ ra.
Cũng theo PGS.TS Đỗ Văn Dũng, hoại tử xương hàm và vùng sọ mặt là bệnh lý không mới. Tuy nhiên, trước đây nó có yếu tố nguy cơ rõ ràng như: người mắc bệnh lý ung thư phải chiếu xạ vùng mặt. Các tia xạ hủy hoại mạch máu nuôi dưỡng vùng xương hàm mặt hoặc bệnh nhận sử dụng các thuốc chống loãng xương, bị nhiễm trùng ngoài mô mềm rồi bị ăn vào xương.
“Nhưng các trường hợp mới đây ở TP.HCM và Hà Nội không có yếu tố nguy cơ này mà chủ yếu là nhiễm trùng ngay từ xương. Số lượng ca bệnh cũng gia tăng đáng kể”, PGS.TS Đỗ Văn Dũng phân tích.
Hiện Hội đồng các nhà khoa học nhận định nguyên nhân của hoại tử xương hàm và vùng sọ mặt là do thiểu dưỡng cục bộ. Một vùng xương không được nuôi dưỡng đầy đủ do tắc mạch máu nên gây ra hoại tử. Tuy nhiên, nguyên nhân gì gây nên tắc mạch máu? Đây là điều mà hiện các nhà khoa học vẫn chưa có thống nhất chung và có một số giải thuyết được đưa ra.
Ví dụ khi mắc COVID-19 thì các protein gai của virus hoạt động nội mạch trong mạch máu tổn thương, hoặc nhiễm COVID-19 xảy ra hiện tượng tăng đông cũng có thể làm tắc mạch. Ngoài ra, mắc COVID-19 trên cơ thể đái tháo đường đồng thời lạm dụng corticoid là cơ hội để nhiễm nấm đen Mucormycosis gây hoại tử xương.
“Giả thuyết hiện nay được nhiều người ủng hộ nhất là do nấm. Nhưng điều này cần làm nghiên cứu rõ để khẳng định”, PGS.TS Đỗ Văn Dũng cho biết.
Theo phân tích của các nhà khoa học thế giới, nấm đen Mucormycosis phát triển tạo ra sợi nấm đi vào mạch máu làm bít lồng ống gây hoại tử.
Hiện nay, ngoài 3 trường hợp BV Bạch Mai (HN) điều trị đã khẳng định là nhiễm nấm đen Mucormycosis, thì các trường hợp khác ở khu vực TP.HCM cũng có phát hiện nấm nhiễm nhấm Aspergillus.
“Thực sự các trường hợp ở TP.HCM là nhiễm nhấm Aspergillus hay nấm đen Mucormycosis thì cần nghiên cứu. Vì về hình thể 2 loại nấm này chỉ khác biệt đôi chút, nấm Aspergillus có vách ngăn còn nấm đen Mucormycosis không có. Như vậy, có thể một số trường hợp soi chiếu không rõ. Nhưng thực tế lâm sàng đang khẳng định nấm là một nguyên nhân”, PGS.TS Đỗ Văn Dũng cho biết.
Những vẫn đề còn chưa sáng tỏ này đang đặt ra sự cần thiết của việc nghiên cứu sâu, phân tích nguyên nhân của hoại tử xương hàm và vùng sọ mặt. Cụ thể theo PGS.TS Đỗ Văn Dũng, cần nghiên cứu thêm là có thể phát hiện được hoại tử xương hàm sớm hay không. Vì các trường hợp đến bệnh viện đều đã có hoại tử lớn, phải đục bỏ xương. Nếu giả sử nguyên nhân là do nhiễm nấm thì liệu có thể phát hiện sớm, điều trị kháng nấm…
Ngành y tế cũng cần nhận thức đây là vấn đề mới, dù tỷ lệ xảy ra ca bệnh là ít. Nhưng cán bộ y tế cần biết và cảnh giác khi bệnh nhân có triệu chứng vùng mặt đến khám và thấy có dấu hiệu nghi ngờ thì cần hội chẩn chụp CT-scan.
Tuy vậy, thời điểm này người dân không nên hoang mang vì tỷ lệ mắc bệnh hiếm và thường xảy ra ở người nhiễm covid-19 mắc đái tháo đường, lạm dụng corticoid. Và ngay cả những người này thì tỉ lệ mắc cũng rất thấp.
“Người dân chỉ cần cảnh giác, khi bị đau ở một vùng nào đó nhưng không đáp ứng với điều trị thông thường, thì cần đến cơ sở y tế”, PGS.TS Đỗ Văn Dũng đưa ra lời khuyên.
