Trần Anh Tú bắt đầu câu chuyện với tôi vào một buổi tối rất muộn khi vừa trở về từ Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Hà Nội, nơi cậu và đồng nghiệp đang thực hiện nhiệm vụ cập nhật dữ liệu ca mắc COVID-19 trong đợt xét nghiệm diện rộng của Thủ đô.

Áp lực

Từ ổ dịch đầu tiên ở xã Sơn Lôi (Vĩnh Phúc), huyện Mê Linh (Hà Nội) đến Đà Nẵng, Hải Dương, nơi nào cũng có mặt Trần Anh Tú, bác sĩ Khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm (Viện Vệ sinh dịch tễ T.Ư). Đợt dịch thứ 4 này, sát thủ là biến thể Delta có sức công phá dữ dội lại thấy cậu có mặt ở điểm nóng Bắc Ninh, Bắc Giang rồi Bình Dương. Những lần lao vào tâm dịch xa nhà, Tú thường chào vợ con bằng một tin nhắn thông báo ngắn gọn rồi xếp vài bộ quần áo lên đường, hệt đánh du kích vì cậu không có nhiều thời gian chuẩn bị.

Tú và Tổ thông tin đáp ứng nhanh báo cáo Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam về tình hình dịch COVID-19

Tôi hỏi Tú: “Cuộc chiến tại Hà Nội, gần nhà, hậu phương kề bên có đỡ căng thẳng hơn những lần trước không?”. Đáp lại là cái nhíu mày trên gương mặt thư sinh. Không khí trầm lại. “Áp lực hơn chị ạ”, Tú phá vỡ không gian yên lặng bằng câu nói ngắn gọn. Đi qua bao ngày giông bão tại những vùng dịch bệnh, Tú càng thấm sự khốc liệt của loại virus bí hiểm này. So với những vùng dịch đã qua, Hà Nội quy mô rộng hơn, khó khăn, phức tạp hơn dù lực lượng chống dịch mạnh hơn. Hè năm ngoái, chảo lửa Đà Nẵng từng bào mòn sức bác sĩ trẻ nhưng hồi đó cũng chỉ có 2 phòng xét nghiệm hoạt động liên tục. Lần này, cứ điểm CDC Hà Nội với 20 phòng xét nghiệm thực hiện cả trăm nghìn mẫu của người dân thực sự gây sức ép lên những người làm dữ liệu như Tú.

Tú được Viện Vệ sinh dịch tễ T.Ư giao nhiệm vụ phối hợp cùng với Tổ thông tin đáp ứng nhanh, lực lượng CNTT tình nguyện, trong đó có Văn phòng Đề án Hệ tri thức Việt số hóa (Bộ KH&CN) hỗ trợ Tổ công tác số 1 (Sở chỉ huy Ban chỉ đạo phòng chống dịch TP Hà Nội) xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu xét nghiệm. Đây là mô hình của Tổ công tác chống dịch Viện Vệ sinh dịch tễ T.Ư từng áp dụng rất hiệu quả ở Bắc Giang và nay được cải tiến, đưa vào sử dụng ở Hà Nội. “Nếu xuất hiện mẫu dương tính mình sẽ có sẵn dữ liệu về địa chỉ, số điện thoại liên lạc, hỗ trợ cho TTYT quận/huyện có thể nhanh chóng truy vết, khoanh vùng, xử lý ổ dịch”, Tú giải thích về công việc của mình.

Tú đại diện cho nhóm chuyên gia tập huấn trực tuyến cho hơn 800 người, bao gồm cán bộ y tế tham gia lấy mẫu và lực lượng tình nguyện hỗ trợ nhập liệu như đoàn thanh niên, giáo viên tại các quận huyện. Trong vòng ít ngày những người này đã nhập liệu được vài trăm ngàn mẫu lên hệ thống. “Trước đây CDC phải thực hiện nhập số liệu từ cơ sở chuyển lên bằng giấy, khi có ca dương tính phải tra lại giấy tờ rất mất thời gian. Nhưng giờ đây nhờ số hóa từ tuyến cơ sở, công tác truy vết được chính xác và nhanh hơn nhiều”, Tú chia sẻ.

Công việc của bác sĩ trẻ mang tính chất xử lý thông tin đến từ nhiều nguồn dữ liệu. Từ lúc đi gặp bệnh nhân, phỏng vấn, lấy thông tin liên quan đến hành chính, dịch tễ, diễn biến bệnh... để tổng hợp lại. Qua đó đưa ra thông tin dịch khái quát cả về cộng đồng hoặc một khu vực. Khi có thông tin, các nhà phân tích dịch tễ học sẽ dựa vào đó để nhận định tình hình, đưa ra các quyết định chống dịch kịp thời. Nếu khai thác thông tin không đầy đủ, chính xác và kịp thời, có thể dẫn đến việc nhận định sai, đưa ra các biện pháp chống dịch không phù hợp và hậu quả rất nguy hiểm. Tú bảo, không ai nói ra nhưng mọi người trong nhóm đều chung áp lực bởi Hà Nội là thủ đô với dân số đông, mọi sai lầm trong tính toán số liệu đều phải trả giá đắt. Mỗi ngày ngoài nhập liệu lên hệ thống và phân tích, Tú còn nghe không biết bao nhiêu cuộc điện thoại, trả lời vô số các tin nhắn từ cán bộ của 30 quận huyện, hỗ trợ họ xử lý số liệu và những tình huống phát sinh.

Bác sĩ Trần Anh Tú

Sức ép công việc là vậy nhưng “thỉnh thoảng em chơi game, vẽ những bản đồ dịch rồi trang trí lên, vừa giải trí lại có ích cho công việc chống dịch. Hiệu quả công việc mới là điều quan trọng”, nghe như có tiếng cười nhẹ trong lời tự sự của chàng bác sĩ 32 tuổi.

Bản lĩnh người trẻ

Mọi việc không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Nhưng càng như thế càng phải bình tĩnh, kể cả bị trách mắng cũng phải bình tâm. Cậu tâm niệm “nếu tự ái sẽ không làm được gì, hãy xem đó là chuyện bình thường vì không ai ghét mình cả, chẳng qua họ cũng bị áp lực”.

Gần 2 năm lăn lộn qua các điểm nóng dịch bệnh, Tú coi đó là khoảng thời gian trải nghiệm giúp tích lũy kinh nghiệm từ các thế hệ đi trước để lớn dần lên. Chọn cho mình công việc của bác sĩ dự phòng, Tú cùng các đồng nghiệp hơn ai hết biết mình bắt đầu hành trình đi vào bất cứ nguồn lây nhiễm và tâm dịch nguy hiểm nào vì chỉ như thế mới có thể trực tiếp điều tra dịch tễ, tìm hiểu chính xác các yếu tố gây lây nhiễm. Tám năm trước khi còn là bác sĩ mới vào nghề và cho đến bây giờ khi đã kinh qua những ổ dịch đầy cạm bẫy, luôn thường trực nguy cơ bị lây nhiễm virus Trần Anh Tú may mắn luôn được các đàn anh hướng dẫn tận tình. Mỗi ngày Tú càng thấu hiểu “đối mặt và vượt qua khó khăn trong công việc là cách để người trẻ tuổi trưởng thành nhanh hơn”.

Vóc dáng nhỏ bé nhất, ít tuổi nhất, đi kèm với đó là kinh nghiệm nghề nghiệp non nhất. Những cái nhất đó ngỡ là rào cản với bác sĩ trẻ khi cùng các bậc tiền bối tham gia vào bao trận đánh để đời với kẻ thù giấu mặt mang tên COVID-19. Nhưng không, Tú đã vững vàng và đầy bản lĩnh để tiếp tục cuộc chiến chưa định ngày kết thúc này.

Bác sĩ dự phòng không khoác áo blouse trắng như phần đa bác sĩ điều trị, họ gắn với những bộ đồ bảo hộ. Không nhiều người biết đến công việc của họ, nhưng nếu không có những lặng thầm ấy cuộc chiến khốc liệt này sẽ nối dài mất mát, đau thương. Phía trước còn đó cam go, thử thách. Ngày mai, cùng nhiều ngày sau dẫu điệp trùng gian khó những con người ẩn mình vẫn chiến đấu kiên cường.

Lần nào gặp Tú tôi cũng nghĩ đến bao gương mặt nơi chiến trường không tiếng súng, không mấy ai biết đến họ. Nhưng nếu không có họ, thì nhất định mọi sự không thành. Cống hiến, nhiều khi không cần lên tiếng, không cần lộ mặt, nhưng lại nhớ câu nói quen thuộc rằng, im lặng nhiều khi là đỉnh cao của âm thanh…

Họ như lính trinh sát tinh nhuệ của một trận chiến sinh tử. Bất luận một dấu hiệu nào, thuận hay nghịch, khó hay dễ, đều phải được ghi chép và lưu trữ. Lực lượng phía sau căn cứ vào đó mà tấn công. Không có họ, chắc chắn không ai biết địch đâu mà đánh. Im lặng, ẩn mặt và không tên. Không sao. Nhiều khi, tượng đài được dựng lên bằng bóng đổ lặng im dưới chân người lính…