Thiếu vi chất khiến trẻ bị suy giảm miễn dịch, hay mắc bệnh và dễ chuyển nặng

Miễn dịch suy yếu dễ mắc nhiều bệnh

GS Nguyễn Văn Kính, nguyên Chủ tịch Hội truyền nhiễm Việt Nam, cho biết trong thế kỷ 21, loài người đang phải đối mặt với biến đổi khí hậu và các bệnh lây truyền từ động vật hoang dã (do môi trường sống của động vật hoang dã bị thay đổi). 

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã khuyến cáo trong thế kỷ 21 sẽ nổi bật 4 nhóm bệnh chính: Bệnh lây từ động vật hoang dã sang người (chủ yếu là virus); Bệnh từ động vật nuôi lây sang người (bệnh dại, cúm gia cầm…); Bệnh lây qua véc tơ truyền bệnh từ động vật (muỗi, ve…); Nhiễm độc do động vật, côn trùng cắn...

Theo GS Kính, hiện nay bệnh dịch không tuân theo tính chất mùa. Vì có những bệnh thường bùng phát vào mùa đông xuân như cúm thì nay đã bùng phát vào chính hè. Hệ miễn dịch giúp cho con người có sức đề kháng tốt. Tuy nhiên, hiện nay sức đề kháng của con người cũng đã giảm đi do chế độ ăn không hợp lý, tỷ lệ thừa cân béo phì gia tăng cả ở người lớn và trẻ nhỏ.

Người lớn tuổi đang phải đối mặt với những bệnh lý mạn tính không lây do hệ quả của chế độ ăn không hợp lý dẫn tới rối loạn chuyển hoá. 

"Trong giai đoạn Covid-19 (2 năm vừa qua), nhiều trẻ không tiếp cận được với tiêm vắc xin do giãn cách, hạn chế tập trung ở nơi đông người. Sau khi ứng phó linh hoạt với dịch bệnh Covid-19 thì chương trình tiêm vắc xin cho trẻ được nối lại (tiếp tục được triển khai). Giai đoạn khoảng trống (2 năm Covid-19) khiến trẻ không có miễn dịch chống lại bệnh tật.

Thứ 2, nhiều bà mẹ không tiêm các mũi tiêm trong chương trình tiêm chủng nên khi mang thai không có miễn dịch truyền sang cho con. Ví dụ, đối với bệnh ho gà, trẻ sinh ra phải 2-3 tháng tuổi mới bắt đầu được tiêm vắc xin phòng bệnh. Nhưng có trẻ mới 1 tháng tuổi đã mắc bệnh ho gà do không có miễn dịch", GS Kính phân tích.

GS Kính cho hay để giúp cho trẻ em có đề kháng chống lại bệnh tật cần phải có chế độ dinh dưỡng hợp lý, luyện tập thể dục thể thao, bổ sung tăng cường miễn dịch.

Đừng để trẻ thiếu vi chất dù vẫn ăn nhiều

TS.BS Phan Bích Nga – Trưởng khoa Khám Trẻ em (Viện Dinh dưỡng), Phó Chủ tịch Hội dinh dưỡng Nhi khoa, cho biết khả năng tăng cường miễn dịch được chi phối bởi một số yếu tố nhưng quan trọng nhất là yếu tố về dinh dưỡng bởi các vitamin, khoáng chất tham gia vào hệ thống miễn dịch cơ thể đặc biệt là vi chất sắt và kẽm có vai trò vô cùng quan trọng. 

Tuy nhiên, thống kê của Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho thấy, tỷ lệ trẻ em thiếu sắt, kẽm ở Việt Nam đang ở mức cao.  

Theo cuộc Tổng điều tra Dinh dưỡng toàn quốc được Viện Dinh dưỡng Quốc gia (Bộ Y tế) thực hiện năm 2019 – 2020, trên toàn quốc ở nhóm trẻ dưới 5 tuổi có đến 60% trẻ thiếu kẽm và cứ 3 trẻ có 1 trẻ thiếu sắt. Đặc biệt, trẻ thiếu sắt thì thường cũng bị thiếu kẽm. Ngay cả khu vực thành thị, nơi có dân trí cao, tính đến 5 năm gần đây cũng chưa có sự cải thiện nào.

TS.BS Phan Bích Nga cho hay Việt Nam đã có chương trình phòng chống thiếu máu, thiếu sắt do Viện Dinh dưỡng Quốc gia chủ trì và triển khai từ những năm 80. Tỷ lệ thiếu sắt ở trẻ em Việt Nam, nhất là trẻ dưới 5 tuổi vẫn đang tồn tại ở mức cao. Tỷ lệ trẻ thiếu kẽm cũng còn ở mức cao, trong khi đó trẻ em lại là đối tượng có hệ miễn dịch còn non yếu và rất dễ bị tổn thương.

Hiện nay, rất nhiều bà mẹ có quan điểm cho rằng trẻ ăn nhiều sẽ khoẻ mạnh và đủ mọi dưỡng chất, vi khoáng. TS.BS Phan Bích Nga cho rằng điều ngày chưa hoàn toàn đúng, đặc biệt với hai vi chất sắt và kẽm, do khả năng hấp thu từ thực phẩm thấp.

TS.BS Phan Bích Nga lưu ý, nhiều người thường lầm tưởng, khi cho trẻ ăn các thực phẩm giàu sắt và kẽm, cơ thể sẽ hấp thu được 100% lượng sắt và kẽm có trong thực phẩm. Sự thật không phải như vậy. Khả năng hấp thu sắt từ thực phẩm chỉ từ 5-15%, kẽm từ 10-30% .

Hơn nữa, sắt và kẽm chủ yếu có trong đạm động vật như trứng, thịt bò, ghẹ, hàu... Trong khi trẻ bắt đầu ăn dặm mới chỉ tập ăn với lượng nhỏ, những thực phẩm này lượng ăn cũng không nhiều, dẫn đến trẻ thiếu nhiều vi chất dinh dưỡng, điển hình là kẽm và sắt.

Bên cạnh đó, kẽm và sắt còn bị ức chế hấp thu bởi thực phẩm giàu chất phytate có nhiều thực phẩm giàu chất xơ như ngũ cốc nguyên hạt. Chính vì vậy, sau 6 tháng, tỷ lệ thiếu kẽm và sắt ở trẻ tăng rất cao.

Cũng theo TS.BS Phan Bích Nga, đối với trẻ sau khi bị ốm, trẻ chậm lớn và trẻ biếng ăn, cha mẹ nên bổ sung cho trẻ kẽm và sắt. Nên chọn các sản phẩm có hàm lượng kẽm và sắt đủ nhu cầu hàng ngày nhưng cũng không quá lạm dụng vì sẽ gây dư thừa kẽm và sắt. 

Cần lưu ý, kẽm và sắt rất khó hấp thu nên khi lựa chọn các sản phẩm, nên chọn loại có thành phần hữu cơ sẽ dễ hấp thu. Đặc biệt trong sản phẩm nên có đủ cả kẽm và sắt theo tỷ lệ ngang bằng nhau 1:1, hoặc kẽm thấp hơn sắt một chút sẽ đảm bảo hấp thu.

Một số biểu hiện liên quan nhiều đến thiếu sắt, kẽm ở trẻ:

• - Thèm ăn, liếm, hoặc nhai các đồ không phải thực phẩm (đất, giấy, bìa cứng…);
• - Suy giảm đề kháng, dễ ốm vặt;
• - Da tái, da xanh, niêm mạc nhợt;
• - Móng tay, móng chân mỏng;
• - Lưỡi khô, dễ bị sưng viêm;
• - Mệt mỏi, hay ngáp vặt, buồn ngủ, học tập thiếu tập trung, dễ cáu gắt;
• - Tóc móng giòn dễ gẫy, móng tay có những khía hoặc vạch trắng;
• - Rối loạn giấc ngủ;
• - Kém hấp thu, chậm tăng cân;
• - Chậm phát triển chiều cao;
• - Dễ mắc các bệnh về da như mẩn ngứa và dị ứng