Cha mẹ quá kỳ vọng, con nhập viện vì căng thẳng, áp lực

Cách đây ít lâu, các bác sĩ Viện Sức khỏe tâm thần, BV Bạch Mai đã tiếp nhận nam bệnh nhân P.V.H. (18 tuổi, Thái Bình), được mẹ đưa vào viện vì luôn thể hiện tâm trạng buồn chán và muốn chết.

Thông tin từ gia đình, H. là con thứ 2 trong gia đình, sống cùng bố mẹ và anh trai. Tuy nhiên, bố H là người nghiêm khắc, nóng tính, ít nói, luôn kỳ vọng rất nhiều vào các con, luôn mong muốn H. phải học thật giỏi. Còn mẹ H. tuy tính cách dễ chịu hơn nhưng cũng đề cao thành tích, luôn mong con đạt kết quả cao trong các kỳ thi.

Gia tăng trầm cảm học đường (ảnh minh họa)

Theo chia sẻ của H. với bác sĩ điều trị, trên lớp H. có ít bạn, chỉ tập trung vào học, về nhà không đi chơi, không tập thể dục, thời gian rảnh đọc sách, học bài.

H. đạt học sinh giỏi các năm cấp 1, cấp 2 và có niềm đam mê với môn tiếng Anh, nên dành nhiều thời gian và đầu tư cho môn học này. Sau khi thi đỗ cấp 3, H. tiếp tục học trường chuyên của tỉnh, được thầy cô chọn vào đội tuyển ôn thi học sinh giỏi tiếng Anh. Cũng chính vì vậy, bố mẹ luôn hối thúc việc học tiếng Anh với định hướng H. cần phải đạt chứng chỉ Ielts để dễ dàng vào ĐH. Điều này khiến H. cảm thấy bị áp lực và dần dần chán nản ghét cả môn học yêu thích.

Bệnh nhân xin ra đội tuyển vì cảm thấy không còn hứng thú trong việc học. Điều này khiến bố mẹ buồn và hay mắng H.

H. vẫn cố gắng duy trì việc học tập các môn học, tuy nhiên áp lực từ gia đình khiến H dần mất hứng thú, chán nản bi quan, không có định hướng cho tương lai.

Ths.BSNT Đỗ Thùy Dung, Phòng Tâm thần trẻ em và vị thành niên, Viện Sức khỏe tâm thần, BV Bạch Mai cho biết, khoảng 2 tháng trước khi đến với Viện Sức khỏe tâm thần, gia đình nhận thấy H. cảm thấy chán nản, không tập trung nghe giảng, giảm quan tâm thích thú, không đi chơi, về nhà thường xuyên ở trên phòng không ra ngoài, thường hay cáu kỉnh, khó chịu với mọi người xung quanh.

Không chỉ ngủ kém, H. chơi điện tử trên điện thoại , máy tính tới 2-3 h sáng và không học bài, khi bị bố mẹ nhắc nhở bệnh nhân không nghe lời như trước ngược lại còn cáu gắt, vùng vằng, hoặc không chịu nói chuyện với bố mẹ... H. tỏ rõ không muốn họcdù kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông đang đến gần và chỉ muốn kết thúc cuộc đời.

Trước dấu hiệu bất thường của H., gia đình đưa em khám tại phòng khám chuyên khoa Tâm thần, được chẩn đoán giai đoạn trầm cảm nặng có ý tưởng tự sát cần điều trị nội trú.

Các ý tưởng tự sát hiếm khi xuất hiện trước 10 tuổi, tăng chậm cho đến 12 tuổi và sau đó tăng nhanh hơn trong khoảng 12 đến 17 tuổi.

Các kế hoạch và nỗ lực tự sát xuất hiện rất thấp (dưới 1%) ở trẻ dưới 12 tuổi, sau đó tăng dần đến 15 tuổi, và sau đó chậm hơn cho đến 17 tuổi.

Phần lớn các thanh thiếu niên có sự chuyển đổi từ ý tưởng tự sát sang kế hoạch tự sát với 63,1% và từ ý tưởng tự sát sang nỗ lực tự sát (86,1%), những điều này thường xảy ra trong năm đầu tiên sau khi bắt đầu nảy sinh các ý tưởng tự sát.

Trầm cảm có mối quan hệ đến hành vi tự sát.

Tuy nhiên, sau một thời gian điều trị ngoại trú vì lý do riêng, tình trạng của bệnh nhân không cải thiện, tiếp tục có ý nghĩ tự sát. Bệnh nhân tái khám và nhập Viện Sức khỏe tâm thần.

“Qua trao đổi, chúng tôi nhận thấy bệnh nhân căng thẳng từ khi vào lớp 10 nhưng không chia sẻ với gia đình đến khi vào lớp 12 việc học hành, thi cử căng thẳng hơn khiến bệnh tăng nặng hơn. Trường hợp này phát hiện muộn, thời gian trầm cảm kéo dài, tuy nhiên may mắn kết quả điều trị tốt. Hiện bệnh nhân đã trở thành sinh viên ĐH Ngoại thương nhờ kết quả tuyển thẳng”, BS. Dung thông tin.

Tỷ lệ mắc trầm cảm học đương tăng dần theo lứa tuổi

Ths. BS. Lê Công Thiện, Trưởng phòng Tâm thần trẻ em và vị thành niên, Viện Sức khỏe Tâm thần, BV Bạch Mai cho biết: Trầm cảm là một rối loạn tâm thần phổ biến, đặc trưng bởi sự buồn bã, mất đi hứng thú hoặc khoái cảm, cảm thấy tội lỗi hoặc tự hạ thấp giá trị bản thân, bị rối loạn giấc ngủ hoặc ăn uống và kém tập trung.

Trẻ tuổi học đường là lứa tuổi đang phát triển tâm sinh lý nên rất nhạy cảm với những tác động xung quanh. Trẻ em ở độ tuổi này có khả năng nhận thức được các tác nhân gây căng thẳng (xung đột gia đình, chỉ trích, không đạt thành tích trong học tập) và thể hiện lòng tự trọng thấp, mặc cảm quá mức.

Trầm cảm ở tuổi học đường ảnh hưởng đến sự tăng cân và phát triển cơ thể, kết quả học tập ở trường và các mối quan hệ bạn bè hoặc gia đình. Rối loạn trầm cảm chính là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến hành vi tự sát ở trẻ em.

“Stress từ những sự kiện tiêu cực trong đời sống như sự mất mát người thân yêu, cha mẹ ly hôn, chứng kiến tự sát đều có liên quan đến sự khởi phát trầm cảm ở trẻ em.

Tuy nhiên, sự khởi phát trầm cảm ở trẻ em không chỉ từ những biến cố lớn mà những sự kiện căng thẳng nhỏ trong đời sống (bỏ học, bố mẹ mất việc, gia đình mâu thuẫn, khó khăn tài chính trong gia đình, người thân ốm) cũng có thể gây nên các triệu chứng của trầm cảm”, BS. Thiện nhấn mạnh.

Theo BS. Thiện, các rối loạn trầm cảm ở trẻ tuổi học đường cũng giống ở người lớn, tuy nhiên có vài sự khác biệt. Đó là trẻ có cảm xúc dễ bị kích thích, khả năng kiềm chế thấp nên dễ cáu giận, bùng nổ. Phần lớn trẻ thể hiện qua phàn nàn triệu chứng cơ thể, ăn uống kém ngon miệng, mệt mỏi, mất ngủ gặp nhiều hơn ở thanh thiếu niên so với người lớn, sự hứng thú và giảm tập trung thì ngược lại. Tỉ lệ có ý tưởng và hành vi tự sát cao hơn ở người lớn.

"Một số trẻ trầm cảm cố gắng bù đắp cho lòng tự trọng thấp bằng cách cố gắng làm hài lòng người khác nên trẻ có thể xuất sắc trong học tập và cư xử tốt. Vì vậy trầm cảm của trẻ có thể không được chú ý", BS. Thiện thông tin thêm.

Để dự phòng trầm cảm cho trẻ, theo BS. Thiện, trẻ cần được quan tâm, chia sẻ từ phía gia đình, bạn bè, nhà trường và cộng đồng. Đặc biệt các thành viên trong gia đình cần phải nâng cao hiểu biết về các triệu chứng của trầm cảm và ảnh hưởng của chúng đến mối quan hệ của trẻ với gia đình và bạn bè. Đồng thời, phát hiện sớm các triệu chứng cần điều trị.

Về phía trường học, cần đẩy mạnh hoạt động thông tin, giáo dục, truyền thông nhằm nâng cao hiểu biết của thầy cô và học sinh, không kỳ thị hoặc xa lánh những trẻ có vấn đề về sức khỏe tâm thần trong đó có trầm cảm. Cần có sự tham gia của nhà trường trong việc phát hiện sớm, liên kết gia đình và các nhà chuyên môn trong thăm khám, chẩn đoán và điều trị cho các trẻ có dấu hiệu mắc trầm cảm...