Chuyên gia giải đáp thắc mắc: Con giống bố hay giống mẹ nhiều hơn?

Có ba điều mà các cặp vợ chồng băn khoăn khi mang thai. Đầu tiên là em bé của họ có khỏe mạnh hay không. Trên thực tế, điều này sẽ đáng lo ngại hơn là tò mò. Ngoài nguy cơ sẩy thai, sinh non, nhiều cặp vợ chồng lo ngại liệu đứa trẻ có bị dị tật bẩm sinh hay không. Hầu hết những lo lắng này sẽ biến mất khi khám thai định kỳ tại khoa sản. Thứ hai là giới tính của thai nhi. Gần đây, tư tưởng trọng nam đã từng là vấn đề trong quá khứ gần như giờ đây đã biến mất. Hầu hết các cặp vợ chồng đều băn khoăn về giới tính của thai nhi ở góc độ tò mò.

Câu hỏi băn khoăn nhất tiếp theo là gì? Đó là, "Con tôi sẽ trông như thế nào?". Có siêu âm 3D cho thấy khuôn mặt của thai nhi trong thời kỳ mang thai dưới dạng hình ảnh lập thể, nhưng dường như không đủ để thấy rõ được khuôn mặt của một em bé sơ sinh. Thai nhi trong bụng mẹ sẽ giống bố hay giống mẹ, là con trai hay con gái là vấn đề được tất cả các cặp vợ chồng quan tâm.

Dựa vào kết luận, sự giống nhau của một đứa trẻ với mẹ hoặc bố của nó được xác định bởi các gen mà nó nhận được từ bố mẹ, và đứa trẻ có thể giống một phía của bố mẹ và cũng có thể giống như đúc cả hai. Chúng có thể giống cả bố và mẹ, hoặc có thể không giống họ chút nào. Do đó, độc giả sẽ không biết điều này khi người ta nói rằng nó được di truyền. Vì vậy, trước tiên chúng tôi xin giải thích về đặc điểm di truyền và biểu hiện.

Một gen được thừa hưởng từ bố mẹ là một đoạn DNA cụ thể chứa thông tin di truyền. Nó chứa thông tin di truyền xác định các đặc điểm di truyền. Tuy nhiên, các đặc điểm di truyền bên trong cơ thể thường không biểu hiện ra bên ngoài như vốn có. Bởi vì mỗi cái có thể được thể hiện khác nhau. Theo thuật ngữ y học, đây được gọi là 'biểu hiện gen' (Gene expression). Chỉ vì chúng có những đặc điểm di truyền giống nhau không có nghĩa là chúng luôn giống nhau. Ngoài ra, khi các gen có đặc điểm nhất định được tập hợp tại một nơi, một phần tính trạng được tăng lên và một phần tính trạng bị giảm đi.

Một lý do khác khiến chúng không giống bố mẹ là do sự tái tổ hợp gen. Mỗi cặp vợ chồng có 46 nhiễm sắc thể, trong đó 23 nhiễm sắc thể được phân ngẫu nhiên cho các tế bào trứng và tinh trùng riêng lẻ. Tinh trùng và trứng kết hợp với nhau tạo thành một tế bào đơn với 46 nhiễm sắc thể, tế bào này tiếp tục phân chia để tạo thành bào thai. Điều gì sẽ xảy ra nếu đứa trẻ tiếp theo được sinh ra? Quá trình tương tự xảy ra, nhưng các nhiễm sắc thể bị xáo trộn theo những cách khác nhau. Quá trình này được gọi là tái tổ hợp, và vì quá trình tái tổ hợp đa dạng như vậy mà ngay cả anh chị em cùng cha mẹ cũng thường trông khác nhau.

Còn màu mắt thì sao? Bởi vì màu mắt là một đặc điểm di truyền duy nhất, nó tương đối dễ dàng để dự đoán. Nếu bố hoặc mẹ có đôi mắt nâu và người còn lại có mắt xanh, thì đứa trẻ sinh ra rất có thể sẽ có mắt màu nâu. Điều này là do gen mắt nâu là trội, trong khi gen mắt xanh là gen lặn. Tất nhiên, không phải lúc nào cũng vậy. Vì có ít nhất 8 gen ảnh hưởng đến màu mắt nên rất hiếm, nhưng khi gen này được kích hoạt và thể hiện, màu mắt có thể xuất hiện khác.

Màu tóc cũng theo đó mà chiếm ưu thế, nhưng nó không dễ đoán như màu mắt. Theo một bài báo gần đây được công bố trên tạp chí 'Nature Genetics', người ta phát hiện ra rằng có 124 gen liên quan đến việc sản xuất melanin, chất quyết định màu tóc. Do đó, nó xuất hiện dưới dạng một dạng di truyền phức tạp hơn nhiều so với màu mắt. Màu tóc xuất hiện dưới dạng tóc đen, nâu, vàng hoặc đỏ tùy thuộc vào sự hình thành và phân bố của melanin trong nang tóc. Màu càng tối là gen trội và màu sáng hơn là gen lặn.

Trên thực tế, màu mắt và màu tóc không phải là vấn đề đáng lo ngại trừ khi bạn kết hôn với người nước ngoài. Ngoại trừ mắt và tóc, thực sự khó hơn để dự đoán từng mô (chẳng hạn như xương, cơ và da) tạo nên khuôn mặt được hình thành như thế nào. Điều này là do mỗi tế bào mô tạo nên khuôn mặt được biểu hiện dưới dạng một đặc điểm đa gen phức tạp.

Về mặt di truyền, thai nhi mang nhiều gen từ mẹ hơn là từ bố. Điều này là do ty thể, bào quan nhỏ bé sống bên trong mỗi tế bào. Điều này chỉ được nhận từ mẹ. Ti thể là nơi sản xuất năng lượng của tế bào. Nếu không có chúng, các tế bào không thể tạo ra năng lượng từ các chất dinh dưỡng được cung cấp từ bên ngoài và do đó không thể phát triển được. Vì vậy, mẹ cung cấp nguồn năng lượng để bé sống suốt đời kể cả khi thai nhi đã được 10 tháng trong bụng mẹ.

Tuy nhiên, có nhiều quan điểm của các nhà di truyền học rằng trong bố mẹ thì gen của bố chếm ưu thế hơn. Nói cách khác, số lượng lớn của gen và sự biểu hiện của gen là hai lĩnh vực khác nhau. Có một giả thuyết thú vị nữa liên quan đến quan điểm này.

Một số nhà tâm lý học tiến hóa từ thời xưa đã lập luận rằng quyết định để một đứa trẻ giống bố hơn chủ yếu là do các bà mẹ đưa ra, nhưng điều thú vị là "phải như vậy thì đứa trẻ mới có thể được bố bảo vệ hơn". Cuối cùng, có rất nhiều đứa trẻ lớn lên sau khi nghe bố mẹ nói "Con giống bố nhiều lắm" nên có thể coi đây là kết quả của sự phát triển đặc tính di truyền. Rốt cuộc, vì sự giống nhau là một quyết định chủ quan, nên việc độc giả có đồng ý với quan điểm của các nhà tâm lý học tiến hóa như vậy hay không là tùy thuộc vào cách nhìn của độc giả.

Nếu bạn được hỏi “Bạn giống bố hay mẹ hơn?”, bạn sẽ trả lời như thế nào? Câu trả lời khôn ngoan sẽ không phải là "Tôi giống bố một chút nhưng có nét giống mẹ nhiều hơn".