Nấc là hiện tượng sinh lý bình thường, do sự co thắt không tự chủ của cơ hoành. Đây là cơ ngăn cách ngực với bụng và đóng vai trò quan trọng trong việc thở.

Hiện tượng này kéo dài trên 48 giờ được định nghĩa là nấc mạn tính. Nấc mạn tính là biểu hiện hiếm gặp nhưng ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống và cho thấy sức khỏe đang gặp vấn đề.

Theo PGS.TS Phạm Thị Bích Đào, Bộ môn Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, nấc thường thoáng qua và hết trong vòng vài phút, nhưng thỉnh thoảng, chúng có thể ảnh hưởng tới nhiều giờ. Nấc kéo dài hơn 48 tiếng được xem là tình trạng bệnh lý nặng.

Ngoài việc bị kích thích do nấc, nấc mạn tính thường làm gián đoạn giấc ngủ, có thể gây khó khăn khi ăn uống. Đôi khi, chúng gây ra những hậu quả nghiêm trọng như kiệt sức, mất nước, giảm cân.

Nguyên nhân

"Không có nguyên nhân rõ ràng về nấc, nhưng sự phấn khích, căng thẳng, hoặc ăn uống loại thực phẩm đặc biệt như soda, có thể gây ra nấc. Một số nguyên nhân từ thuốc sử dụng, tình trạng sức khỏe không tốt", vị chuyên gia cho hay.

Nguyên nhân gây nấc không phải lúc nào cũng được tìm ra nhưng nấc mạn tính thường liên quan tới biểu hiện bệnh lý.

Theo PGS.TS Bích Đào, nấc do một phần cơ hoành co thắt, tạo kích thích bởi những bệnh lý như viêm phổi, viêm màng phổi. Thần kinh điều khiển động tác thở bị tác động có thể phá hủy hoặc kích thích, áp lực đè vào dây thần kinh đi qua như có thai hay sự phát triển của các khối u.

Phần não kiểm soát hành động vô thức, chẳng hạn thở, có thể ngừng hoạt động bình thường, hay xảy ra sau khi bị đột quỵ hoặc chấn thương ở đầu. Các bệnh ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương như chứng đa xơ cứng có thể gây ảnh hưởng tương tự.

Nguyên nhân gây nấc không phải lúc nào cũng được tìm ra nhưng nấc mạn tính thường liên quan tới biểu hiện bệnh lý. Ảnh: Inlife Healthcare.

Nấc mạn tính cũng có thể là triệu chứng của bệnh dạ dày - ruột. Chúng ảnh hưởng đến dạ dày, ruột, ruột thừa, ruột non, gan, túi mật và tụy (bệnh Crohn’s, loét dạ dày, viêm gan, viêm ruột thừa).

Một số người biểu hiện nấc mạn tính sau phẫu thuật sọ não, dạ dày, ruột (phẫu thuật nội soi dạ dày). Ngoài ra, một số thuốc cũng có thể gây ra nấc như truyền hóa chất, uống corticoid để điều trị những bệnh dị ứng nặng và viêm da.

Điều trị

PGS.TS Phạm Thị Bích Đào cho hay hiện có thể điều trị nấc bằng nội khoa và ngoại khoa. Về nội khoa, người bệnh sử dụng thuốc điều trị nấc và tìm ra nguyên nhân để chữa triệt để.

Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) chấp thuận Chlorpromazine để điều trị chứng nấc. Thuốc giãn cơ và thuốc an thần cũng có thể được sử dụng để phá vỡ co thắt gây ra nấc.

Người bệnh sẽ được sử dụng thuốc điều trị nấc và tìm ra nguyên nhân để chữa triệt để. Ảnh: Healthgrades.

Đôi khi, việc sử dụng thuốc không hiệu quả. Người bệnh có thể cần phải dùng phương pháp ngoại khoa là phẫu thuật thần kinh điều khiển vận động cơ hoành.

Theo vị chuyên gia này, nấc mạn tính có thể gây nhiều biến chứng. Cụ thể, sự gián đoạn giấc ngủ gây ra bởi nấc mạn tính có thể dẫn đến kiệt sức. Nấc tác động nghiêm trọng đến cuộc sống hàng ngày. Sống với tình trạng này rất căng thẳng, gây lo lắng và phá vỡ các thói quen bình thường.

Bệnh cạnh đó, bệnh nhân cũng thường xuyên có cảm giác vị đắng trong miệng hoặc đau khi nuốt, biểu hiện trào ngược dạ dày thực quản (ợ nóng, mùi vị khó chịu trong miệng, đau khi nuốt, đầy hơi, hơi thở hôi). Quá trình phục hồi cũng bị ảnh hưởng nếu nấc sau phẫu thuật.

Phòng tránh nấc như thế nào?

PGS Phạm Thị Bích Đào thông tin: "Việc duy trì sức khoẻ tinh thần và thể chất tốt là điều cần thiết để tránh nấc. Hành động giải thích về tác động của tình trạng nấc với đồng nghiệp, bạn bè và gia đình cũng như tìm kiếm sự hỗ trợ của họ, có thể giúp bạn đối phó với căng thẳng".

Nấc mạn tính có thể gây khó ngủ hoặc phải thức dậy vào ban đêm. Điều này dẫn đến thiếu năng lượng trong ngày, gây ra kiệt sức nếu diễn ra trong một thời gian dài. Vị chuyên gia cho hay nghỉ ngơi nhiều và ngủ trưa trong ngày nếu có thể sẽ giúp ngăn ngừa kiệt sức.

Ngoài ra, người bệnh cũng nên tập thể dục thường xuyên. Tuy nhiên, bạn cần tránh các hoạt động làm cơ thể gắng sức. Bạn có thể ăn nhiều bữa hơn trong ngày thay vì các bữa ăn lớn vào những giờ bình thường.

"Thức ăn nóng, nhiều gia vị và thức uống có ga có thể làm cho nấc nặng hơn. Vì vậy, mọi người nên tránh. Việc giữ một chai nước bên người và uống lượng nhỏ thường xuyên trong suốt cả ngày có thể giúp đảm bảo lượng nước cần thiết", PGS Phạm Thị Bích Đào nói.

Cuối cùng, vị chuyên gia khuyến cáo bệnh nhân nên sử dụng thêm gối để nâng đầu lên cao khi ngủ và tránh đồ ăn, thức uống gây ra chứng ợ nóng.