Trang Thanh Xuân: Đào chính sân khấu cải lương nức tiếng giải nghệ mới giật mình "tay trắng" không nhà cửa, không chồng con

Nghệ sĩ Trang Thanh Xuân, tên thật là Đào Thị Thanh Xuân, sinh năm 1952, tại Sài Gòn (TP. HCM) sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật. Chính vì thế ngay từ nhỏ Trang Thanh Xuân đã được học ca và diễn xuất rất bài bản. Năm 1972, mới tròn tuổi 20, Trang Thanh Xuân đã là đào chính đầy quyến rũ trong nhiều vở diễn ở các đoàn Thái Dương, Việt Nam Minh Vương, Phương Bình... Gương mặt khả ái và giọng ca ngọt ngào truyền cảm của nữ nghệ sĩ Trang Thanh Xuân được đông đảo khán giả của sân khấu cải lương rất hâm mộ.

Trong những năm đỉnh cao của sự nghiệp, nghệ sĩ Trang Thanh Xuân đã đi biểu diễn trên nhiều sân khấu lớn, nhỏ khác nhau ở khắp nơi. Thậm chí có những tờ báo còn đánh giá độ nổi tiếng của nghệ sĩ Trang Thanh Xuân chỉ đứng sau các nghệ sĩ "hạng A" như Minh Vương, Lệ Thủy, Thanh Kim Huệ…

Một trong những vai diễn xuất sắc để lại ấn tượng khó phai trong lòng công chúng yêu nghệ thuật sân khấu cải lương của Trang Thanh Xuân chính là Bạch Thanh Nga trong vở "Máu nhuộn sân chùa" (diễn chung với Vũ Linh, Minh Tâm). Đây là vai diễn để đời và làm nên danh tiếng nghệ sĩ Trang Thanh Xuân thời vàng son trên sân khấu cải lương.

Sau năm 1975, nhiều đoàn hát lâm vào cảnh khó khăn trong hoạt động biểu diễn, Trang Thanh Xuân cùng với nhiều nghệ sĩ khác phải phiêu dạt về những gánh hát tỉnh lẻ để được đắm mình trong ánh đèn sân khấu, cố trụ lại với nghề. Cô đào Trang Thanh Xuân vẫn say mê hát đến độ không quan tâm chuyện lập gia đình, không nghĩ đến một ngày nhà không có, chồng con cũng không, lặng lẽ cô đơn ở một góc của phận đời.

Theo những gì nữ nghệ sĩ từng tâm sự với truyền thông, đến thời điểm, những đêm hát tràn ngập khán giả, âm thanh rộn ràng khiến bà cảm thấy khó chịu, thở không nổi. Nhiều lần như thế, bà mới chịu tìm đến bệnh viện thăm khám. Bác sĩ kết luận bà bị bệnh tim, khuyên bà không nên hát. Nằm viện mấy lượt, lần nào bà cũng khóc, khóc cho thân phận, khóc cho nghiệp hát dở dang. Khổ đau làm bà cạn nước mắt, buộc cô đào hát triển vọng năm nào phải nghĩ đến kế mưu sinh khác.

Khoảng năm 1986, bà giải nghệ. Rời đoàn hát, bà mới giật mình nhận ra, bấy lâu nay không có của để dành, cũng không nhà cửa chỉ là hai bàn tay trắng nghèo xơ xác nghèo... Bà cùng em gái Thanh Đào - cũng là nghệ sĩ - thuê nhà trọ sống ở quận 8, bắt đầu cuộc mưu sinh bằng việc bán chuối chưng, rồi bắp nấu. Nhưng bà đau, nên luộc xong những nồi bắp nặng, bà lại bê lên bê xuống không nổi. Vậy là hai chị em chọn bán vé số. 

"Lúc mới giải nghệ, đi bán vé số mà nghe ai hát cải lương là thấy đau. Đứng ở đằng này mà nghe đằng kia, những người đồng nghiệp của mình đang hát trên sân khấu, chỉ biết chết lặng. Bệnh tim khiến tôi không thể nào còn hát ca được nữa. Mỗi khi sân khấu mở màn, nghe tiếng trống tiếng nhạc vang lên, tôi lại không thể chịu đựng nổi. Số phận của mình đã như vậy biết làm sao giờ…", nghệ sĩ Trang Thanh Xuân rơm rớm nước mắt nhớ lại chuyện ngày xưa. Bà vẫn luôn dùng hai chữ "số phận" để nói về cuộc đời mình. Có lẽ cũng không có từ nào khác để lý giải cho một đoạn trường mà bà đã trải qua, phải đi tiếp cho hết một kiếp người.

Trang Thanh Xuân: Tuổi già cô độc, bệnh tật, gánh nợ, vẫn mưu sinh bằng bán vé số

Khi xưa, người ta biết đến bà với nghệ danh Trang Thanh Xuân. Bây giờ, bà trở về đời thực với cái tên Đào Thị Thanh Xuân và bươn chải kiếm sống bằng công việc bán vé số dạo. Ngày nào, hai chị em nghệ sĩ Trang Thanh Xuân cũng ra chợ Rạch Ông từ sáng sớm, dắt nhau len lỏi vào dòng người với xấp vé số trên tay. Với cơ thể có hơn chục căn bệnh, nữ nghệ sĩ từng ngất xỉu trong lúc mưu sinh, còn chuyện cảm nắng, ho sốt thì như cơm bữa. Bởi vậy, bà không dám đi bán xa, chỉ quanh quẩn ở chợ, cũng không dám mời mọc mọi người, thấy chỗ đông thì lánh đi chỗ khác. Đi đến khi nào xấp vé số được bán hết, bà mới tìm về phòng trọ.

Có thời điểm, hoàn cảnh của bà được nhiều người biết đến, họ giúp đỡ bà nhiệt thành nhưng "tiền vào nhà khó như gió vào nhà trống", thanh toán nợ nần cũ thì nợ nần mới chất chồng. Bà tự nhủ, bên ngoài còn có nhiều người khó khăn hơn mình, người hảo tâm cũng còn có việc của họ, không ai nhớ đến mình mãi, không ai cho mình hết lần này đến lần khác.

Nghĩ vậy, bà cam chịu lặng lẽ mưu sinh, không tạo cảnh xót thương để mong người đời chiếu cố. Bán vé số, bà cũng ăn mặc sạch sẽ, tươm tất, nón áo phẳng phiu. Người nghệ sĩ có thể nghèo nhưng không thể bần tiện, lôi thôi. Bởi vậy, bà không ngửa tay xin tiền người khác. Tiền bán vé số bà dành dụm mua thuốc uống và trả tiền thuê trọ. Mỗi tháng, ban Ái hữu nghệ sĩ cho bà 200.000 đồng, 10kg gạo, bà cất kỹ để lo thuốc men và ăn dần.

Mỗi ngày, bà đến thùng bánh mì từ thiện lấy 2 ổ cho hai chị em. Về phòng trọ, bà làm nồi nước mắm kho quẹt chấm với bánh mì không, cũng xong một bữa ăn. Ngày nào ngán bánh mì, bà đi mua cơm, tiệm người ta bán 25.000 đồng/hộp, bà chỉ mua 12.000 – 15.000 đồng để tiết kiệm. Nhiều tiệm cơm thương tình, họ cho bà hai hộp cơm.

Đợt vé số nghỉ phát hành do dịch bệnh, bà không có thu nhập nên ngày nào cũng ra chợ ngồi. Thương bà, mọi người có bánh, có cơm đều gửi cho, chính quyền địa phương cũng hỗ trợ từ nhu yếu phẩm đến tiền bạc. 

Ở tuổi này, nói về ước mơ, bà từng bộc bạch rằng nghèo thì có nhiều mong ước lắm, thế nhưng không còn hy vọng thành hiện thực. Bà ước có một mái nhà sống tạm để không phải đóng tiền trọ, ước có tiền mua thuốc uống, ước được một lần trở lại sân khấu,...

Năm 2017, bà được ca sĩ Quách Tuấn Du tìm đến tận nhà hỏi thăm, tặng quà; chứng kiến hoàn cảnh khó khăn của nữ nghệ sĩ anh ái mộ một thời, anh đã mời bà đi dự sự kiện Hội xuân nghệ sĩ. 

Lần đầu tiên sau mấy mươi năm, người nghệ sĩ già được đi làm đẹp, được trang điểm, thoa son, mặc áo dài, choàng khăn, đeo chuỗi hạt… Trong tạo hình được chăm chút, bà đẹp một cách sang trọng, rạng ngời khi bước trên thảm đỏ sự kiện. Nhưng rồi cũng chỉ một đêm vui ấy, bà trở lại cuộc mưu sinh khốn khó của mình. Một đêm vui trở thành dư ảnh mà bà nói sẽ nhớ và biết ơn suốt một đời. Nghe như câu hát xưa bà đã hát: "Xin giữ trong lòng hình ảnh một đêm vui"…

Vào năm 2022, trong lần tái ngộ với nữ nghệ sĩ, nghệ sĩ Phương Dung bất ngờ vì sức khỏe của bà không còn như trước. Bà Trang Thanh Xuân xuống cân khá nhiều, hay quên, đi đứng khó khăn. Thế nhưng, ở tuổi 72, nghệ sĩ Trang Thanh Xuân vẫn phải tất bật với vé số. Bởi bà còn mang gánh nặng là món nợ chữa bệnh cho em gái. 

Được biết, nhiều năm sống cùng em gái nhưng đầu năm 2022, người này đã qua đời do bệnh tim. Trước đó, Trang Thanh Xuân đã đi vay mượn khắp nơi để chữa bệnh cho em gái nhưng không qua khỏi và số nợ để lại lên đến gần 50 triệu đồng. Hiện tại, bà đang sống trong căn phòng trọ có diện tích khiêm tốn, với tiền thuê là 1,7 triệu/tháng. Nữ ca sĩ dành phần lớn thời gian ra ngoài kiếm sống, sau đó đến chùa thăm bài vị của em.