Nguyên nhân chính gây ra lũ quét thường là mưa lớn với cường độ cao. Tuy nhiên, lũ quét chỉ thực sự nguy hiểm khi xảy ra ở lưu vực có sườn núi dốc, địa hình bị chia cắt mạnh mẽ tạo thành các hẻm, vực sâu, lớp phủ thực vật thưa bị phá hủy bừa bãi. Ngoài ra, lưu vực các sông suối có mặt lưu vực bị phong hóa mạnh, kết cấu kém cũng dễ xảy ra lũ quét.

Đặc điểm chính của lũ quét là chứa một lượng vật rắn rất lớn, thường là bùn, đá... nên còn được gọi là lũ bùn đá, rất hay xảy ra ở nước ta. Lũ quét thường xảy ra nhất vào ban đêm và sáng sớm, kéo dài từ 3 - 6 tiếng trong các tháng mùa lũ.

Di chuyển ngay khi nghe thấy âm thanh lạ

Trượt lở đất xảy ra nhiều ở các sườn đồi núi dốc, đường giao thông, hệ thống đê đập, các bờ mỏ khai thác khoáng sản, các hố đào xây dựng công trình... Đây là loại hình tai biến thường có qui mô từ trung bình tới lớn, phạm vi phát triển rộng, diễn biến từ rất chậm (2- 5cm/năm) gây chủ quan cho con người, tới cực nhanh (lớn hơn 3m/s) làm cho con người không đối phó kịp. Đất đá trượt lở từ vài chục vạn m3 tới 1 - 2 triệu m3, trườn đi xa tới 0,5 - 1 km, đủ lớn để chặn dòng sông suối, dòng nước, tạo nên lũ quét nghẽn dòng, đặc biệt nguy hiểm cho các cụm dân cư ở hạ du.

Sụt lở đất hay xảy ra ở các tuyến đường giao thông, các tuyến đê. Sụt lở đất ở các triền đồi núi thường làm mất một phần mặt đường hoặc cả đoạn đường đồi núi, phá hoại cả một tuyến đường, gây ách tắc vận chuyển và hệ quả kinh tế xã hội nghiêm trọng.

Ông Hoàng Văn Đại, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn, người dân có thể nhận biết khả năng xảy ra sạt lở đất bao gồm: mưa nhiều ngày, mưa lớn; khi các rãnh thoát nước mưa trên các sườn dốc (đặc biệt là những nơi hội tụ dòng chảy) xuất hiện các vết sạt, trượt lở, thay đổi hướng dòng chảy; hàng rào, tường chắn, cột điện, cây cối bị nghiêng hoặc di chuyển; cửa nhà hoặc cửa sổ bị kẹt, không thể mở ra. Vết nứt mới xuất hiện trên tường, trần thạch cao, gạch nền.

Bức tường ngoài, lề đường hoặc cầu thang không nguyên dạng; xuất hiện các vết nứt mở rộng trên mặt đất hoặc trên lối đi. Mặt đất có hiện tượng phồng rộp, đường bấp bênh. Mặt đất bắt đầu dịch chuyển xuống theo chiều dốc, các lớp đất thụt xuống; Những âm thanh lạ, như tiếng cây gãy hoặc tảng đá va chạm với nhau. Khi nghe thấy tiếng rơi với âm lượng tăng dần của đất đá, tức là sạt, trượt lở đất có thể sắp xảy ra.

Trong thời gian tới, tại khu vực Tây Nguyên và thành phố Đà Lạt bước vào thời kỳ mưa lũ chính vụ, với nguy cơ mưa lớn kéo dài nhiều ngày, người dân cần luôn đề cao cảnh giác với các hiện tượng mưa lớn, lũ quét, sạt lở đất. Các đơn vị dự báo thuộc Tổng cục Khí tượng Thủy văn sẽ thường xuyên cập nhật tình hình để ban hành các bản tin cảnh báo mưa lớn, lũ quét, sạt lở đất. Người dân có thể theo dõi các thông tin dự báo, cảnh báo được cập nhật liên tục tại trang thông tin www.nchmf.gov.vn của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia.