Nghiên cứu chỉ ra rằng biến thể phụ Omicron XBB/XBB.1.5 nhạy cảm hơn so với các biến thể SARS-CoV-2 cùng lưu hành khác.
Sự tiến hóa của virus chủ yếu được thúc đẩy bởi các phản ứng miễn dịch của vật chủ đóng vai trò là nguồn chọn lọc chính. Khả năng miễn dịch chống SARS-CoV-2 tăng dần ở cấp độ quần thể do tiêm vaccine và lây nhiễm, các biến thể virus mới xuất hiện thường xuyên phải chịu áp lực chọn lọc, dẫn đến sự xuất hiện của các biến thể virus có đột biến thoát và cải thiện khả năng miễn dịch.
Theo WHO: Biến thể XBB.1.5 được phát hiện gần đây là một nhánh phụ của nhánh phụ Omicron XBB. Mặc dù dữ liệu về XBB.1.5 vẫn còn rất hạn chế, thông tin hiện có cho thấy XBB.1.5 có lợi thế tăng trưởng so với các dòng con Omicron đang lưu hành khác và do đó có thể góp phần làm tăng số ca nhiễm trên toàn cầu.
Ngoài ra, theo các nghiên cứu sơ bộ dựa trên phòng thí nghiệm, dòng phụ này trốn tránh các kháng thể ở người với tốc độ ngang nhau vì biến thể XBB* là biến thể kháng kháng thể nhiều nhất cho đến nay. Hiện không có dữ liệu về mức độ nghiêm trọng của bệnh liên quan đến XXB.1.5 nhưng các đánh giá đang được tiến hành.
SARS-CoV-2 Omicron là biến thể đáng lo ngại (VOC) xuất hiện gần đây nhất với khả năng trốn tránh miễn dịch có sẵn cao hơn đáng kể so với các VOC SARS-CoV-2 khác. Trong số các biến thể phụ khác nhau của omicron, XBB/XBB.1.5 đã cho thấy khả năng "trốn thoát" miễn dịch cao hơn và đã trở thành biến thể lưu hành chủ yếu ở Hoa Kỳ vào cuối tháng 1 năm 2023.
Trong nghiên cứu hiện tại, các nhà khoa học đã nghiên cứu liệu biến thể phụ XBB/XBB.1.5 của Omicron có nhạy cảm hơn hoặc kháng thuốc hơn so với biến thể phụ liên quan đến Omicron BA.5 để tạo ra các phản ứng miễn dịch thông qua nhiễm trùng hoặc tiêm chủng hay không.
Nghiên cứu được thực hiện trên 31.739 người có kết quả xét nghiệm dương tính với SARS-CoV-2 trong khoảng thời gian từ tháng 12/ 2022 đến tháng 2/2023. Phương pháp phát hiện gene tăng đột biến và phương pháp thất bại mục tiêu của gene tăng đột biến (SGTF) đã được sử dụng để phân biệt XBB/XBB.1.5 và các biến phụ liên quan đến BA.2 khác từ các biến phụ liên quan đến BA.4- và BA.5.
Trong số tất cả các trường hợp đã ghi danh, 9.869 người được xác định là nhiễm XBB/XBB.1.5 và 21.870 người được xác định là nhiễm các biến thể phụ omicron khác. Cả trường hợp nhiễm XBB/XBB.1.5 và trường hợp không nhiễm XBB/XBB.1.5 đều cho thấy các đặc điểm nhân khẩu học, bệnh đi kèm và tần suất sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe có thể so sánh được.
Quan sát quan trọng từ nghiên cứu biến thể XBB/XBB.1.5
Phân tích nghiên cứu cho thấy rằng các trường hợp nhiễm XBB/XBB.1.5 đã nhận được số liều vaccine COVID-19 thấp hơn so với các trường hợp bị nhiễm các biến thể phụ đồng lưu hành khác. Ngoài ra, các trường hợp nhiễm XBB/XBB.1.5 cho thấy xác suất nhiễm SARS-CoV-2 trước đó tương đối cao hơn, bất kể tình trạng tiêm chủng.
Những quan sát này chỉ ra rằng Omicron XBB/XBB.1.5 có khả năng chống lại miễn dịch do nhiễm trùng cao hơn so với các biến thể con Omicron đồng lưu hành và các biến thể tiền Omicron. Tuy nhiên, biến thể phụ Omicron này tương đối nhạy cảm hơn với các phản ứng miễn dịch do vaccine gây ra. Độ nhạy của XBB/XBB.1.5 đối với khả năng miễn dịch do vaccine gây ra dường như không khác biệt với thời điểm tiêm vaccine và số liều vaccine.
Về mức độ nghiêm trọng của bệnh, tiêm vaccine COVID-19 được cho là mang lại khả năng bảo vệ khỏi việc nhập viện cao hơn đối với các trường hợp nhiễm XBB/XBB.1.5 so với các trường hợp không nhiễm XBB/XBB.1.5. Tuy nhiên, không quan sát thấy mối liên quan đáng kể nào giữa việc nhiễm trước đó với các biến thể phụ XBB/XBB.1.5 hoặc không phải XBB/XBB.1.5 và nguy cơ nhập viện.
Những quan sát này càng làm nổi bật tầm quan trọng của việc tiêm phòng COVID-19 trong việc ngăn ngừa nhiễm trùng XBB/XBB.1.5 và tiến triển của bệnh.
Ý nghĩa nghiên cứu
Nghiên cứu cho thấy rằng biến thể phụ Omicron XBB/XBB.1.5 nhạy cảm hơn với khả năng miễn dịch do vaccine gây ra so với các biến thể phụ đồng lưu hành khác. Hơn nữa, tiêm vaccine COVID-19 giúp bảo vệ nhiều hơn khỏi việc nhập viện đối với các trường hợp bị nhiễm XBB/XBB.1.5.
Mặc dù nhạy cảm với khả năng miễn dịch do vaccine gây ra, XBB/XBB.1.5 thể hiện khả năng trốn tránh miễn dịch do nhiễm trùng cao hơn so với các biến thể phụ Omicron đồng lưu hành khác cũng như các biến thể tiền Omicron. Với phát hiện này, các nhà khoa học đề xuất rằng cần phải theo dõi liên tục các thay đổi về khả năng bảo vệ do vaccine và lây nhiễm gây ra để thông báo các phản ứng đối với các biến thể SARS-CoV-2 mới xuất hiện.
