Sau sự việc Will Smith “dành tặng” Chris Rock một cú tát tại lễ trao giải Oscar vì Chris đã đùa cợt về vợ Will - Jada Pinkett Smith một cách khiếm nhã , công chúng đã đổ dồn phần lớn sự quan tâm của mình để xoay quanh vụ tác động vật lý lên người khác này của Will Smith. Nhưng số còn lại cho rằng ngôn ngữ của Rock cũng có thể bị coi là một hành vi bạo lực cần phải xem xét.
Theo các chuyên gia nghiên cứu về vấn đề bạo lực ngôn từ và tác hại tâm lý kèm theo, bạo lực không chỉ bị giới hạn ở những cái tát và đá. Bạo lực có thể là những từ ngữ mà chúng ta sử dụng để chế nhạo, phân loại, bài trừ và kiểm soát.
William Gay, một giáo sư tại UNC Charlotte nghiên cứu triết học về ngôn ngữ cho biết: “Tôi sẽ đặt câu nói đùa đó vào sự liên tục của bạo lực ngôn ngữ. "Chúng ta đã quá xem nhẹ lời nói thường ngày ... Một bài học mà chúng ta có thể rút ra từ những gì đã xảy ra là cần phải có nhận thức rõ ràng hơn về những gì chúng ta đang nói và những tác hại có thể xảy ra."
Các cuộc thảo luận mang tính văn hóa xung quanh vấn đề bạo lực ngôn ngữ có xu hướng tập trung vào những hành vi đặc biệt nghiêm trọng, bao gồm cả lời nói mang tính thù địch và lời nói tục tĩu. Một vụ lùm xùm đã diễn ra khi Hạ nghị sĩ Alexandria Ocasio-Cortez nói rằng cô ấy đã bị gọi là "c**đ***" bởi Hạ nghị sĩ Ted Yoho trên bậc thang ở Điện Capitol Hoa Kỳ. Làn sóng phản đối cũng đã dấy lên khi cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump gọi những người nhập cư Mexico là "những kẻ hiếp dâm" và "động vật". Đó chính là nỗi bất bình của chúng tôi trước những ví dụ khủng khiếp nhất về lạm dụng truyền thông trực tuyến. Khi mà đám đông trên Internet được toàn quyền phát ngôn, và theo sau đó là việc các phóng viên, học giả cũng như những người sáng tạo nội dung trên TikTok trở thành nạn nhân của các mối đe dọa hiếp dâm cùng với chết chóc.
Nhưng một số nhà ngôn ngữ học, tâm lý học và triết học về ngôn ngữ lại cho rằng, khi chỉ lên án những hành vi và lời nói tiêu cực nhất là chúng ta đang bào chữa và loại bỏ những hình thức tinh vi hơn, bao gồm cả hài kịch. Với tư cách là một người màu da đã phải chịu đựng sự phân biệt chủng tộc trầm trọng dưới hình thức bạo lực ngôn ngữ, có lẽ Chris Rock không nghĩ rằng trò đùa của mình lại nghiêm trọng đến vậy, nhưng các nhà ngôn ngữ học vẫn cho rằng phát ngôn của anh ta là đáng bị lên án.
"Chris Rock đã bị tát khá mạnh, nhưng có lẽ anh ấy không còn cảm thấy đau vì cái tát đó nữa. Vết hằn của cú tát có lẽ đã tan biên ngay sau đó vài giờ. Những lời bàn tán về trò đùa của anh ta có lẽ là điều duy nhất khiến anh ta cảm thấy tồi tệ cho đến cuối cùng. Về bản chất, những lời bàn tán này không phải là một hành động mang tính vật lý và nó cũng được cho là xứng đáng với những gì anh ấy đã làm. Còn đối với Jada Pinkett Smith, nỗi đau về tinh thần mà bạo lực ngôn từ mang lại có lẽ sẽ kéo dài trong nhiều năm" - Sherry Hamby, biên tập viên sáng lập ra Tạp chí Tâm lý học về Bạo lực của Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ cho biết.
Nghiên cứu cho thấy trải nghiệm về nỗi đau thể xác và nỗi đau xã hội có hiện tượng “chồng chéo” lên nhau
Rock đã nói đùa về việc Pinkett Smith phải cạo trọc đầu trước khán giả toàn cầu. Pinkett Smith mắc chứng rụng tóc, một chứng bệnh rối loạn miễn dịch tự động có thể gây rụng tóc, đây là một tác dụng phụ mà nữ diễn viên kiêm MC phải thốt lên hai chữ "kinh hoàng".
Jada Pinkett Smith - vợ Will Smith
Trò đùa có thể được coi là một hình thức chống đối xã hội, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng việc này có thể gây ra cảm giác căng thẳng và dẫn đến tình trạng nguy hiểm ngay cả khi không có mối đe dọa nào rõ ràng. Loại ngôn ngữ bài xích khiến ai đó cảm thấy bản thân như người ngoài cuộc có thể được khắc ghi trong não họ, như là một nỗi đau.
Một nghiên cứu nổi danh của Naomi Eisenberger thuộc Đại học California, Los Angeles, đã chỉ ra rằng mạch thần kinh nỗi đau thể chất và xã hội có sự chồng chéo lên nhau. Cô ấy đã viết trong một bài báo năm 2012 rằng "trải nghiệm bị xã hội từ chối, bài trừ hoặc cảm giác mất mát thường được coi là một trong những trải nghiệm 'đau đớn' nhất mà chúng ta phải chịu đựng."
"Có rất nhiều chấn thương liên quan đến việc liệu điều gì đó chúng ta trải qua có phải là sự sỉ nhục và xấu hổ hay không. Tôi nghĩ đó là những gì bạn có thể thấy rõ trên khuôn mặt của Jada Pinkett Smith vào đêm hôm đó. Trong tất cả những lời bình luận về cô ấy, trò đùa của Rock có lẽ là nhạy cảm nhất trong thời điểm đó" - Hamby nói.
Về phần mình, Pinkett Smith chỉ lên tiếng thông qua một bài đăng trên Instagram vào thứ Ba, viết: " Đây đang là thời gian tốt để hồi phục và tôi ở đây vì điều đó”.
Một loạt các tác hại
Gay lập luận rằng ngôn ngữ bạo lực có thể được hình thành theo một chuỗi liên tiếp bao gồm các hình thức từ rất tinh tế cho đến rất khiếm nhã.
Gay cho rằng ở một giai đoạn cuối của quá trình này là những thứ giống như xúc phạm. Mặt khác, có thể xem đó là ngôn ngữ của sự diệt chủng.
Phân tích: Tại sao chúng ta không thể đồng tình với cái tát của Will Smith?
Lynne Tirrell - nhà triết học tại Đại học Connecticut, người nghiên cứu cách ngôn ngữ có thể ảnh hưởng đến sự công bằng xã hội và tạo điều kiện cho sự bất công. Cô ấy đã viết trong một bài báo xuất bản vào năm 2017 rằng “những người nghĩ về tác hại của lời nói có xu hướng tập trung vào sức mạnh áp chế của văn bia, lời nói tục tĩu và những hình thức ngôn ngữ xúc phạm”. Nhưng cô ấy nói rằng ngôn ngữ có thể không bao gồm các yếu tố tiêu cực mà vẫn có tác động xấu. Cô ấy phân loại phạm trù rộng hơn này là "phát ngôn độc hại".
Cô ấy viết: “Phát ngôn độc hại có nhiều loại, có thể là mãn tính hoặc cấp tính, có thể gây tổn hại cho cá nhân hoặc là xã hội, ảnh hưởng đến toàn bộ hoặc một phần, duy trì vĩnh viễn hoặc trong chỉ một khoảng thời gian.”
Hamby cho biết, mặc dù trò đùa của Rock có thể được chấp nhận về mặt văn hóa trong một chương trình trao giải nổi tiếng với mục đích khuấy đảo dàn khách mời nổi tiếng, nhưng nó có hại cho Pinkett Smith cũng như tất cả những người liên quan đến nỗi đau và sự khó chịu của cô ấy. Giải Oscar có lịch sử hài kịch phân biệt giới tính, phân biệt chủng tộc, kỳ thị đồng tính, chẳng hạn như khi người dẫn chương trình Seth MacFarlane nói đùa về bạo lực gia đình và khi Jimmy Kimmel chế nhạo tên của Mahershala Ali.
Cô nói: “Tôi đã được nghe từ rất nhiều người, đặc biệt là những người khuyết tật hoặc có thành viên trong gia đình là người khuyết tật, họ đều cho rằng những lời nhận xét của Rock là bạo lực tinh thần.
'Tầm quan trọng của việc suy nghĩ thật kỹ trước khi phát ngôn, kể cả yếu tố hài hước'
Gay cho biết trò đùa của Rock đã khơi dậy trở lại cuộc tranh luận về việc ranh giới nào nên tồn tại trong các tác phẩm hài.
Phân tích: Jada Pinkett Smith, Chris Rock và lý do tại sao trò đùa về tóc của anh ấy đối với cô lại có vấn đề như vậy.
Nhiều khán giả chỉ ra rằng đây không phải là lần đầu tiên Rock nói đùa về gia đình Smith. Trong lễ trao giải Oscar năm 2016, Rock đã châm biếm về việc Smith và Pinkett Smith tẩy chay chương trình vì #OscarsSoWhite. Một số phụ nữ da đen đã chỉ ra rằng sự nghiệp của Rock đầy rẫy những ví dụ về misogynoir (sự kỳ thị nữ giới).
Cũng có những lời buộc tội cho rằng Rock đáng lẽ nên biết điều hơn khi đùa cợt như vậy về một người phụ nữ Da màu, khi mà họ là người đã trao cho anh cơ hội trở thành nhà sản xuất của một bộ phim tài liệu ghi lại hành trình của Tóc đen.
"Trẻ em thường nói, 'gậy và đá có thể làm gãy xương của tôi, nhưng lời nói sẽ không bao giờ làm tổn thương tôi', nhưng chúng tôi biết rằng lời nói gây tổn thương, đó là lý do tại sao nó trở nên vô cùng quan trọng ngay cả trong hài kịch," - Tiến sĩ Alisha nói Moreland-Capuia, giám đốc Viện Thay đổi Hệ thống Thông tin về Chấn thương của Bệnh viện McLean tại Massachusetts.
Tại sao mọi người không thể phớt lờ lời nói
Phát ngôn bạo lực dẫn đến hệ lụy xã hội. Nó có thể khiến mọi người không tham gia vào các không gian công cộng, nó có thể khiến mọi người quan ngại với việc truy cập trực tuyến, nó có thể ảnh hưởng đến những người có tiếng nói và kể cả những người bình thường. Nó có thể mang tính trừng phạt một cách mạnh mẽ hoặc ngầm định hình các hình thức bạo lực khác. Và những nhóm người bị ảnh hưởng nặng nề nhất thường là những người chịu nhiều thiệt thòi nhất - phụ nữ, người da màu, người đồng tính và tôn giáo thiểu số.
"Tôi không nói với mọi người, hãy ngó lơ điều đó. Đó chỉ là những lời nói. " Đó không phải là những lời khuyên chúng ta thực sự cần nếu chúng ta muốn xây dựng một xã hội dân sự và nghị luận dân sự. - Gay nói.
Nhưng Hamby cho biết trong khi Rock lẽ ra phải lựa chọn từ ngữ của mình cẩn thận hơn, thì chính Smith cũng đã có thể sử dụng khoảnh khắc đó để chứng minh rằng từ ngữ có thể được sử dụng như thế nào cho tốt nhất.
"Có nhiều cách khác để phản hồi. Ví dụ: nếu một trong hai vợ chồng nhà Smith từ chối lời mời của Chris Rock vì điều đó, tôi chắc chắn rằng nó sẽ được bất kỳ trang tin tức nào đăng tải vào ngày hôm sau". Hamby nói. "Họ có thể sử dụng từ ngữ, việc này sẽ hiệu quả hơn rất nhiều, bởi vì khi đó Chris Rock sẽ bị đưa vào thế khó và đồng thời thu hút được nhiều thiện cảm hơn dành cho Smith. Cuộc trò chuyện cũng sẽ được kéo dài với nội dung tập trung vào hành vi bắt nạt bằng ngôn từ của Chris Rock hơn là về vụ việc bạo lực của Will Smith. "
Hài kịch là một cách để tạo ra sự vui nhộn cho thế giới này. Nhiều người chọn cách cười nhạo những điều tồi tệ như một cách để đối phó. Gay cho biết trong khi hài kịch là một phần quan trọng và hữu ích của văn hóa, mọi người đều có trách nhiệm suy ngẫm về hậu quả của những điều họ muốn nói.
Gay nói: “Một trong những thách thức khi nghiên cứu bạo lực ngôn ngữ là có ít câu chuyện cười hơn mà bạn có thể cười, và đặc biệt là bạn có thể kể được”.
Theo Usatoday
