PGS.TS Nguyễn Hữu Ước, Giám đốc Trung tâm Tim mạch và Lồng ngực, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức (Hà Nội), cho biết thời gian qua, trung tâm tiếp nhận khá nhiều bệnh nhân bị tắc động mạch chi dưới hay thiếu máu chi dưới. Căn bệnh âm thầm diễn tiến hàng năm nhưng ít ai để ý tới. Người bệnh chỉ tới viện khi ngón chân đã thối đen.

Phải cắt bỏ chân do chủ quan không đi khám

PGS.TS Ước cho biết Trung tâm Tim mạch và Lồng ngực từng tiếp nhận một trường hợp đáng tiếc phải cắt bỏ chân do chủ quan không đi khám khi bị đau chân. Bệnh nhân sống ở vùng nông thôn, con cái đi làm xa.

Theo thông tin từ bệnh nhân, người này ban đầu chỉ bị đau chân khi đi bộ. Sau đó, bệnh tiến triển dần khiến bệnh nhân không thể ngủ suốt 4 tháng vì quá đau. Tuy nhiên, bệnh nhân không đi thăm khám. Đến khi vào viện vì thối ngón chân, bệnh nhân đã bị suy nhược nặng do đau và mất ngủ. Thời điểm nhập viện quá muộn, bác sĩ cũng không thể bảo tồn chân cho bệnh nhân được, phải cắt bỏ.

May mắn hơn là trường hợp nam bệnh nhân 70 tuổi ở Hà Nội. Người này có tiền sử nghiện thuốc lá. Khi vào viện, ông bị đau chân, đi lại khó, thi thoảng đau nhói như chuột rút. Hình ảnh chụp mạch máu cho thấy bệnh nhân bị động mạch vôi hóa trắng xóa do tiền sử hút thuốc kèm theo xơ vữa động mạch. Bác sĩ đã cố gắng điều trị để bảo tồn chân lâu nhất cho người bệnh.

Dấu hiệu nhận biết

PGS.TS Ước cho biết thiếu máu mạn tính chi dưới do xơ vữa động mạch là nhóm bệnh phổ biến nhưng chưa được chú ý đúng mức. Tỷ lệ gặp rất cao, nguyên nhân do xơ vữa mạch máu và đái tháo đường. Một số nguyên nhân khác là bệnh tự miễn mạch máu tắc lại.

Mạch máu nuôi chi, dày, xơ vữa và tắc dần dần. Khi tắc nghẽn, cơ thể đưa máu bằng đường phụ xuống chân để nuôi thêm chân, khiến tình trạng ngày càng tồi tệ và cuối cùng dẫn đến cụt chi.

Phần lớn bệnh xảy ra ở bệnh nhân lớn tuổi. Số ít bệnh nhân ở tuổi trung niên do hút thuốc, rối loạn mỡ máu kèm đái tháo đường. Tại Việt Nam, bệnh ít được quan tâm nên khi vào viện, bệnh nhân hầu như phải cắt cụt chi.

PGSTS Ước cho biết bệnh nhân bị thiếu máu chi dưới có cảm giác đau như chuột rút, đau cách hồi, tê mỏi chân, thậm chí đi bộ 300 m cũng đau không đi được. Bệnh càng nặng, khoảng cách gây đau sẽ càng ngắn lại và chuyển sang đau liên tục.

Chân không vận động sẽ bị teo nhỏ dần, khoảng cách đau ngắn dần, da sạm, xuất hiện mảng lở loét trên da, đầu ngón chân thối đau.

Ai có nguy cơ bị thiếu máu chi dưới?

Tình trạng này thường xảy ra ở nam giới trên 60 tuổi và nữ giới từ 70 tuổi trở lên. Yếu tố ảnh hưởng tới căn bệnh này là hút thuốc lá, thuốc lào, ăn uống mỡ máu cao, đái tháo đường, xơ vữa. Nếu bệnh nhân có xơ vữa động mạch kèm đái tháo đường, bệnh càng tiến triển nhanh, nặng hơn.

PGS.TS Ước khuyến cáo người dân bị xơ vữa động mạch nên đi khám kiểm tra có nguy cơ thiếu máu chi dưới hay không.

Thạc sĩ, bác sĩ Lê Nhật Tiên, Phó trưởng khoa Nội, Can thiệp tim mạch và Hô hấp, Tổng thư ký Hội Bệnh mạch máu Việt Nam, cho biết thêm chỉ riêng tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, số lượng trung bình một năm cả mổ và can thiệp cho người bệnh bị tắc động mạch chi dưới khoảng 200-300 ca/năm.

Theo thống kê, hơn 20% người trên 70 tuổi sẽ bị tắc động mạch chi dưới. Nếu khi bệnh đã ở giai đoạn 3 - giai đoạn đau liên tục, 20% bệnh nhân phải cắt cụt chi. Với những người có rối loạn mỡ máu, tiểu đường, hút thuốc lá, nguy cơ càng cao, xu hướng bệnh sẽ ngày càng trẻ hóa.

Thạc sĩ Tiên cho biết Việt Nam chưa có nghiên cứu về thiếu máu chi dưới nhiều nhưng các nghiên cứu trên thế giới cho thấy khoảng 4-11% người trên 40 tuổi ở châu Âu và Mỹ mắc tình trạng này. Với người hút thuốc lá, nguy cơ tắc động mạch cao gấp 2-6 lần. Trong khi đó, người tiểu đường có nguy cơ 2-4 lần. 2-20 % bệnh nhân tiểu đường bị tắc động mạch chi dưới.

Với bệnh nhân rối loạn mỡ máu, cứ cholesterol toàn phần tăng 10 mg/dl, nguy cơ tăng lên 5-10%.

Thạc sĩ Tiên khuyến cáo căn bệnh này ảnh hưởng lớn tới chất lượng cuộc sống vì phải cắt cụt chi và chi phí điều trị rất lớn. Do đó, người dân tuyệt đối không được chủ quan. Người từ độ tuổi trung niên nếu có tăng mỡ máu, hút thuốc lá nên tầm soát tắc động mạch chi dưới, có thể qua siêu âm, đo huyết áp ở tay và cổ chân.