NSƯT Phi Điểu - vợ nhạc sĩ Phan Nhân: Tuổi 91 ở biệt thự vẫn tự chạy xe máy đi diễn

NS Phi Điểu: Từ sân khấu bị "dụ" lấn sân phim và thành "người mẹ hiền nhất màn ảnh Việt"

NSƯT Phi Điểu tên thật là Nguyễn Thị Phi, sinh năm 1933, quê gốc An Giang nhưng sinh trưởng tại Campuchia, trong một gia đình có truyền thống yêu nước. Năm 1954, bà ra Bắc tập kết rồi trở thành phát thanh viên của Đài tiếng nói Việt Nam. Sau khi hoà bình lập lại bà vào Sài Gòn sinh sống, công tác tại Đài phát thanh TP. HCM. Kể từ năm 2000, bà bắt đầu dấn thân vào con đường diễn xuất. 

"Cả đời, tôi lao động không biết mệt. Thời chống Pháp, từ năm 1954, tôi được đi học các lớp ca múa nhạc, sau đó chuyển sang kịch, cải lương... Lập gia đình, phải nuôi hai con, tôi thi vào Đài tiếng nói Việt Nam, sau năm 1975 lại về công tác Đài tiếng nói TP HCM. Về hưu, tôi tiếp tục miệt mài với vị trí Chủ tịch Ủy ban Mặt trận phường suốt hai nhiệm kỳ. Sau này, bị các bạn bên lĩnh vực sân khấu "dụ", tôi lại lấn sang lĩnh vực phim ảnh", nữ nghệ sĩ gạo cội từng tâm sự.

Chính gương mặt hiền lành, có phần tảo tần, lam lũ của bà đã khiến các đạo diễn tin tưởng và giao phó những vai bà mẹ phúc hậu, chịu thương chịu khó trong: Thuỵ khúc, Blouse trắng, Lẵng hoa tình yêu, Bên đường lá đỏ... Nhờ vậy mà từ đạo diễn cho đến khán giả ai cũng yêu mến gọi bà là "người mẹ hiền nhất màn ảnh Việt".

Nói về hình tượng nhân vật đóng đinh trong sự nghiệp diễn xuất của mình, nữ nghệ sĩ chia sẻ: "Nếu khán giả theo dõi kỹ sẽ thấy trong từng vai diễn, dù cùng là người mẹ hay về sau đóng vai bà, tôi đều có những cách thể hiện khác nhau. Trong nghệ thuật, tôi không có bí quyết diễn xuất, chỉ có kinh nghiệm được đúc kết qua từng dự án, sau khi quan sát mọi người thực hiện. Tôi biết mình không quá giỏi, không quá nổi trội, nhưng tôi có thể làm nhiều thứ từ ca hát, nhảy múa, diễn xuất, dẫn chương trình nhờ được đào tạo khá bài bản khi còn trẻ, lúc hoạt động trong quân ngũ hay về sau - thời điểm công tác trong Đài tiếng nói Việt Nam".

NS Phi Điểu: Chuyện tình son sắt một đời với mối tình đầu - cố nhạc sĩ Phan Nhân

Nghệ sĩ Phi Điểu không chỉ khiến khán giả nhớ đến với hình ảnh "người mẹ hiền nhất màn ảnh Việt", bà còn được ngưỡng mộ bởi tình yêu son sắt một đời với cố nhạc sĩ Phan Nhân - người đã viết lên những ca khúc bất hủ: Nhớ về Pác Bó, Xa Hà Nội, Chú ếch con, Hàng cây ơn Bác...

Bà từng kể về chuyện tình với người chồng tài hoa hơn mình 3 tuổi. Khi đó, cả hai cùng sinh hoạt trong đoàn văn công giải phóng miền Nam tập kết ra Bắc, nhạc sĩ Phan Nhân đã cảm mến cô học trò Phi Điểu. Nhờ sự tác hợp của đồng đội, họ nên vợ nên chồng. "Đám cưới được tổ chức giữa lán trại trong rừng, chỉ có ít nước chè và bánh kẹo. Khi đó, chúng tôi đang đóng quân tại miền Trung. Toàn anh em văn nghệ tham gia nên đám cưới giản dị mà vui", nghệ sĩ Phi Điểu nhớ lại.

Những năm 1970, trong hoàn cảnh chiến tranh leo thang khốc liệt ở miền Bắc, hai vợ chồng thường xuyên xa cách. Trong khi Phan Nhân rong ruổi khắp đất nước để gây dựng phong trào văn nghệ hoặc đi nước ngoài học tập, công tác thì vợ ông ở lại nơi tập kết, vừa nuôi con đầu lòng vừa tiếp tục nhiệm vụ người lính. Lúc này, nghệ sĩ Phi Điểu là phát thanh viên của Đài tiếng nói Việt Nam. Bà cũng thường xuyên di chuyển qua các điểm sơ tán. Nhiều lần,bà phải gửi con để làm nhiệm vụ. Những khó khăn trước mắt không làm chùn bước đôi vợ chồng bởi dù xa cách, họ thường xuyên thư từ động viên, thăm hỏi, mang niềm tin đến cho nhau.

"Trong chiến tranh, tình yêu quê hương đất nước cao hơn tình cảm cá nhân. Chúng tôi đã động viên nhau, gắng hoàn thành tốt nhiệm vụ để gia đình sớm đoàn tụ", nghệ sĩ Phi Điểu nói.

Sau ngày đất nước thống nhất, Phan Nhân - Phi Điểu quay lại Sài Gòn công tác trong Đài phát thanh TP HCM. Lúc này, nhạc sĩ vẫn ôm đàn đi khắp các tỉnh Nam bộ gây dựng phong trào văn nghệ những ngày đầu giải phóng. Chỉ đến khi gần về hưu, làm công tác biên tập âm nhạc cho đài phát thanh, ông mới có nhiều thời gian bên gia đình.

Nhạc sĩ Phan Nhân từng chia sẻ cả cuộc đời ông chưa có sáng tác nào dành riêng cho vợ. "Thế hệ chúng tôi ngại những cách bày tỏ tình cảm trực tiếp. Chúng tôi hiểu nhau qua ánh mắt, cử chỉ, tôn trọng công việc, sở thích của nhau, vậy là đủ". Vì suy nghĩ đó, ông cũng yên tâm và ủng hộ Phi Điểu theo đuổi những việc yêu thích như đóng phim, làm từ thiện... Theo nhạc sĩ, chính sự đảm đang cùng tấm lòng yêu thương, chung thủy của nữ nghệ sĩ tạo nên sợi dây kết nối hai vợ chồng để dù sống xa nhau nhiều, họ vẫn có nhau trong tâm tưởng.

Không xuất hiện trong sáng tác của chồng, nhưng Phi Điểu luôn là người đầu tiên lắng nghe, cho ý kiến mỗi khi ông hoàn thành một ca khúc mới. Sự hào hứng của bà chính là nguồn cảm hứng dồi dào để ông viết nhiều tác phẩm được khán giả yêu thích, trong đó có bài Tình bạn già. Dù không đề cập trực tiếp, đây được xem là ca khúc khái quát mối tình bền chặt trải qua hơn 60 năm của vợ chồng nghệ sĩ. Ca khúc mang những ca từ giản dị: Tóc bạc trắng mà vẫn bước đường xa/ Qua phong ba nhưng tình nghĩa đậm đà/ Vẫn nồng ấm nhựa sống trong lòng ta/ Yêu thương nhau tình đồng đội/ Yêu thương nhau tình đồng hương/ Vui bên nhau đời còn dài/ Vui bên nhau đường còn xa...

Bước sang tuổi xế chiều, sức khỏe nhạc sĩ Phan Nhân yếu đi nhiều. Ông bị bệnh tim, phổi và nhiều căn bệnh tuổi già khác và qua đời và năm 2015, thọ 85 tuổi.

"Chồng tôi chính là mối tình đầu của tôi - khi đó tôi mới 22 tuổi. Chúng tôi đã cùng nhau trải qua 63 năm cuộc đời với nhiều cung bậc cảm xúc, gắn liền với sự thăng trầm của xã hội và quyết không rời xa nhau. Chồng tôi hiện đã qua đời được 7 năm nhưng lúc nào tôi cũng nhớ ông ấy.

Chỉ có một điều khiến tôi ân hận đến giờ là đêm đó khi thấy bệnh tình ông ấy trở nặng, tôi nói ông ấy cố gắng đợi tới sáng để tôi chạy qua báo tin cho cậu em kết nghĩa.

Tôi vừa đi tới cửa nhà cậu em đó thì con trai ở nhà gọi báo tin ông ấy mất. Nước mắt tôi không kìm được, vừa chạy xe về nhà vừa tự trách: 'Ông chơi kì vậy, tôi biểu ông chờ tôi chút xíu mà không được sao?'. Dù vậy, đến giờ tôi vẫn mãn nguyện với cuộc sống hiện tại, con cháu sum vầy, gia đình hạnh phúc và còn nhiều điều tốt đẹp để khi nhắm mắt xuôi tay, tôi không hối tiếc điều gì", nghệ sĩ Phi Điểu nhắc về tình yêu với chồng trong một bài phỏng vấn cách đây không lâu.

NS Phi Điểu: Vẫn tự chạy xe máy đi diễn, nhận lời trình diễn thời trang ở tuổi 91

Hiện tại, ở tuổi 91, nghệ sĩ Phi Điểu sống trong căn nhà nằm quận 3 (TP.HCM), xây bề thế giống biệt thự, bên trong để nhiều đồ đắt tiền, bài trí gọn gàng và sức khỏe vẫn tốt. "Chắc trời thương, Tổ nghề độ cho mình. Tôi cũng tập thể dục nhiều lắm, tập những động tác cần thiết cho quay phim, chân đứng hướng nào, hơi thở ra sao. Tôi không ra công viên tập chung với ai, chỉ tự tìm ra những động tác cần thiết cho cơ thể, cho công việc mình đang làm. Mình thấy cơ thể yếu gì tập nấy. Tôi cũng ăn uống bình thường, không kiêng gì. Tôi cảm thấy cái gì khó ăn, nhai khó thì ít ăn. Thường thì tôi ăn cháo cho dễ nuốt, thỉnh thoảng ăn cơm. Tôi sợ bệnh viện lắm, lâu lâu mới đi thăm khám một lần. Tôi cũng sợ lỡ đi khám phát hiện ra bệnh gì thì lo lắm, thôi thì hồi nào thấy gì hay nấy", bà tâm sự.

Vì còn sức khoẻ nên trong khi nhiều người chọn cách rút lui để an hưởng tuổi già, tuổi ngoài 90 nghệ sĩ Phi Điểu vẫn miệt mài với hoạt động nghệ thuật vừa là niềm vui nhưng cũng là trách nhiệm. 

"Khi người ta cần mình thì người ta mới mời. Tôi sẽ coi mình làm được không, nếu nhận thì có hoàn thành tốt theo yêu cầu thì mới nhận. Tôi vẫn yêu nghề, nhất là làm phát thanh viên. Nhưng giờ sức khỏe không còn như xưa, giọng yếu hơi ngắn, nên tôi chuyển qua diễn xuất, vai nào vừa phải, hợp thì làm. Mình phục vụ công chúng, không làm việc này thì có việc kia, miễn là liên quan đến nghệ thuật. Tôi may mắn là từ khi 14, 15 tuổi đến tận bây giờ tôi không làm nghề gì khác ngoài văn học nghệ thuật. Từ ca múa, nhạc kịch, cải lương, điện ảnh, phát thanh, cho đến khi về hưu, liên tục như vậy. Tôi thấy yêu quý, gần gũi với bà con và bà con cũng thương mình", bà kể.

"Công việc của tôi phụ thuộc vào người ta mà, họ mời thì tôi đi, không thì mình ở nhà làm các công tác chuyên môn ở phường. Ai cần vai gì thì mời, tôi thấy được thì mình đi. Năm qua chủ yếu là tôi quay MV ca nhạc, kịch ngắn của các tổ chức. Tôi đi cũng thường xuyên lắm, cứ thấy lịch không trùng nhau thì tôi đi, còn trùng thì cái nào mình nhận trước thì mình đi cho họ", nữ nghệ sĩ cho biết thêm.

Mới đây nhất, nghệ sĩ Phi Điểu khiến nhiều người bất ngờ với thần thái tươi tắn, phong thái trang nhã, khoẻ khoắn hào hứng sải bước trên sàn diễn thời trang trong bộ áo dài rực rỡ dù đã ở tuổi 91. 

Nói về màn xuất hiện này, nghệ sĩ Phi Điểu cho biết từ trước đến nay, bà hiếm khi nhận lời trình diễn thời trang. Song, trước sự cổ vũ nhiệt tình của khán giả, bà thêm tự tin để hoàn thành trọn vẹn show diễn.

Hình ảnh quen thuộc của nghệ sĩ Phi Điểu ở tuổi 91 là một bà cụ rắn rỏi, tự chạy xe máy đến phim trường. Con cháu và nhiều người từng khuyên bà di chuyển bằng phương tiện công cộng cho đỡ nguy hiểm nhưng bà không muốn vì "thích cảm giác tự chủ động thời gian và rèn luyện phản xạ".

"Tôi đi xe máy phải mấy chục năm rồi, đến giờ vẫn ngày ngày chạy chiếc xe máy quen thuộc vì nó nhỏ nhỏ, vừa người tôi.  Nhiều người nói tôi cao tuổi rồi, không nên đi xe máy nhưng tôi vẫn muốn tự đi để kiểm soát được sự nhạy bén, nhanh nhẹn của mình.

Tôi vẫn lái xe máy đi làm, tới phim trường, đi chợ. Tự đi xe như thế này tôi được thoải mái về thời gian, đi đâu về đâu cũng chủ động, giúp đầu óc tôi minh mẫn. Bây giờ cứ lên ô tô ngồi tới nơi rồi về thì nói làm gì nữa. Chỉ khi đi quay xa thì tôi đi xe đoàn, không thì tôi gọi xe công nghệ. 

Sức tôi cũng còn khỏe, tôi lại thuộc đường trong thành phố vì đi nhiều. Có điều buổi tối thì hơi khó nhìn đường, tôi phải đi từ từ để rà đường rồi về. Tôi đi hoài nên cũng quen rồi, con cháu tôi đều hiểu, không cản được, nhưng các con cũng thường xuyên nhắc đi cẩn thận. Tôi thích tự lập, cái gì còn làm được thì tự làm, trừ khi không tự làm được thì tôi mới nhờ", Nghệ sĩ Phi Điểu tâm sự.

Tuy nhiên, trước đó bà cũng từng đôi ba lần ngã xe nhưng may mắn không sao: "Tôi vẫn bảo, sống chết có số, nếu có làm sao cũng là do ý trời. Ở tuổi này, tôi vẫn muốn tự làm mọi thứ để sáng suốt, minh mẫn, nhanh nhẹn và giữ được sức khỏe cho chính mình, cứ làm riết rồi quen".

Chia sẻ về catse ở tuổi này, bà khẳng định không đặt nặng chuyện đó và chưa bao giờ "hét" giá vì quan niệm đó không phải thước đo đánh giá tên tuổi. "Tôi coi trọng tính cách, đạo đức của những nhà sản xuất, đạo diễn tôi làm việc chung. Mỗi lần êkíp hỏi chuyện cátxê, tôi thường nói họ căn cứ vào mức độ đóng góp của tôi với vai trong phim, từ đó chủ động ra mức phù hợp, không để tôi thiệt thòi mà đoàn cũng khó xử. Thậm chí, nhiều đoàn làm phim không trả tiền, tôi cũng chưa bao giờ đòi trả", nữ nghệ sĩ bộc bạch. 

Theo nghệ sĩ Phi Điểu, tuổi này của bà cuộc sống gia đình ổn định, không phải lo ăn lo mặc nhưng nhờ tiền lương, catse nên bà có thể giúp hàng xóm, họ hàng xa gần. "Tôi có nhiêu hết nhiêu, có đi làm mới có tiền giúp. Nên đi làm cũng có cái hay, thứ nhất là về công việc, mình phục vụ được gì thì phục vụ, thứ hai là có đồng ra đồng vô, phục vụ nhu cầu cá nhân".

"Giờ tôi chỉ mong có sức khỏe, tâm trí minh mẫn, đủ đảm nhận các vai diễn để khán giả thấy được sự cống hiến của mình. Tôi sẽ đi diễn đến lúc còn nhớ thoại, còn được ekip chào đón. Nếu tự thấy không còn sức, tôi sẽ chủ động lui về chứ không cưỡng cầu. Nhiều người hỏi muốn làm liveshow không, nhưng tôi thấy không cần thiết, bởi việc diễn trước cho công chúng xem - dù ít hay nhiều - với tôi đã là niềm hạnh phúc tột bậc", nghệ sĩ Phi Điểu chia sẻ.