'Ca mắc đậu mùa khỉ khó lây lan ra cộng đồng'

"Người thân và cán bộ y tế tiếp xúc bệnh nhân đều đã được giám sát, hiện chưa phát hiện trường hợp nghi nhiễm. Chúng ta đã khoanh vùng sớm, khó có khả năng lây dịch ra cộng đồng", giáo sư Lân nói và đánh giá ca bệnh này được phát hiện sớm, chủ động trong cách ly.

Ông Lân cũng cho biết kết quả giải trình tự gene virus khẳng định người phụ nữ 35 tuổi mắc bệnh đậu mùa khỉ chủng Monkeypox virus thuộc biến thể Clade IIb. Đây là biến thể đậu mùa khỉ có nguồn gốc từ Tây Phi và được cho là đang gây ra làn sóng bùng phát dịch bệnh đậu mùa khỉ trên toàn cầu.

Hiện tại bệnh nhân sức khỏe ổn định, không sốt, đang được cách ly, điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM.

"Chúng tôi nhận định đây là trường hợp mắc bệnh đậu mùa khỉ có nguồn lây từ nước ngoài", ông Lân nói, đồng thời đánh giá nguy cơ đậu mùa khỉ xâm nhập vào Việt Nam là hiện hữu khi bệnh đã lưu hành tại 106 quốc gia, trong đó có một số nước gần nước ta. Tuy nhiên, ông cho rằng dù bệnh có xâm nhập hay không thì Việt Nam đã có sự chuẩn bị sẵn sàng từ rất sớm. Bộ Y tế đã ban hành các hướng dẫn tạm thời giám sát và phòng, chống bệnh; hướng dẫn chẩn đoán, điều trị; hướng dẫn phòng ngừa lây nhiễm trong cơ sở khám chữa bệnh.

Bộ Y tế cũng xây dựng kế hoạch ứng phó với ba tình huống dịch, gồm:

Tình huống 1: Chưa có trường hợp bệnh xâm nhập vào Việt Nam.

Các bệnh viện chuẩn bị cơ sở vật chất, khu vực cách ly, trang thiết bị, nhân lực, thuốc, diễn tập... phòng chống dịch; xây dựng quy trình tiếp đón, cách ly và điều trị người bệnh đậu mùa khỉ.

Tình huống 2: Bệnh xâm nhập vào Việt Nam.

Cơ sở y tế tổ chức khu điều trị cách ly riêng bệnh nhân đậu mùa khỉ, tập huấn nhân viên y tế về điều trị, chống nhiễm khuẩn và kiểm soát lây nhiễm.

Tình huống 3: Dịch lây lan ra cộng đồng.

Lúc này ngành y tế mở rộng khu vực cách ly điều trị, tính toán phương án bệnh nhân tự cách ly điều trị tại nhà. Các khoa lâm sàng, đội cấp cứu lưu động... tham gia chống dịch. Người bệnh được phân loại theo mức độ nặng nhẹ để điều trị tại các tuyến phù hợp, hạn chế di chuyển.

Theo ông Lân, điều quan trọng nhất là phát hiện ca bệnh, khoanh vùng xử lý không để lây lan. Vì vậy, các địa phương được khuyến cáo giám sát bệnh tại cửa khẩu, cơ sở y tế và sự kiện tại cộng đồng để phát hiện sớm, ngăn chặn dịch bệnh kịp thời. Hiện Việt Nam xét nghiệm đậu mùa khỉ bằng phương pháp PCR và giải trình tự gene virus.

Bộ Y tế cũng đưa ra 6 khuyến cáo phòng chống dịch bệnh đậu mùa khỉ đối với người dân. Theo đó, nên che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi để giảm phát tán các dịch tiết đường hô hấp; rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn. Không khạc nhổ bừa bãi nơi công cộng.

Người có triệu chứng phát ban cấp tính không rõ nguyên nhân kèm một hoặc nhiều triệu chứng nghi ngờ cần liên hệ với cơ sở y tế để được theo dõi, tư vấn kịp thời. Chủ động tự cách ly, tránh quan hệ tình dục.

Tránh tiếp xúc gần với người mắc bệnh đậu mùa khỉ, hoặc tiếp xúc trực tiếp với vết thương, dịch cơ thể, giọt bắn và các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh. Trường hợp nơi ở/nơi làm việc có người mắc hoặc nghi ngờ mắc bệnh, thông báo cho cơ quan y tế để xử trí kịp thời, không tự ý điều trị.

Bộ Y tế cũng khuyến cáo người đến các quốc gia đang có bệnh đậu mùa khỉ (khu vực Trung và Tây Phi), cần tránh tiếp xúc với động vật có vú như loài gặm nhấm, thú có túi, động vật linh trưởng có thể chứa virus đậu mùa khỉ. Về Việt Nam chủ động khai báo dịch tễ với cơ quan y tế địa phương để được tư vấn.

Việt Nam ghi nhận ca đậu mùa khỉ đầu tiên, là người phụ nữ khởi phát bệnh khi đi du lịch Dubai, ngày 22/9 về nước và hôm sau khám tại Bệnh viện Từ Dũ với triệu chứng sốt kèm mệt mỏi, ớn lạnh, đau cơ, đau đầu, ho, xuất hiện các nốt đỏ, ngứa trên cánh tay, thân mình và mặt. Bác sĩ Từ Dũ nghi ngờ bệnh nhân mắc bệnh truyền nhiễm nên chuyển sang Bệnh viện Da liễu TP HCM. Tại đây, bác sĩ nghi ngờ bệnh nhân mắc đậu mùa khỉ, cách ly, lấy mẫu xét nghiệm Realtime-PCR tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới và Viện Pasteur TP HCM.

Ngày 25/9, kết quả xét nghiệm dương tính với bệnh đậu mùa khỉ, bệnh nhân chuyển sang Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP HCM điều trị. Mẫu bệnh phẩm được giải trình tự gene virus tại Đơn vị nghiên cứu lâm sàng của Trường đại học Oxford sau đó xác định đậu mùa khỉ.

Tính đến ngày 3/10, Tổ chức Y tế Thế giới ghi nhận hơn 68.000 ca đậu mùa khỉ ở 106 quốc gia, vùng lãnh thổ, 25 ca tử vong. Đây là bệnh lây truyền từ động vật sang người, với hai nhánh virus gồm nhánh Trung Phi và nhánh Tây Phi, trong đó nhánh Trung Phi được cho là gây bệnh nặng hơn và có khả năng lây lan nhanh hơn.

Đường lây truyền từ người sang người là khi tiếp xúc trực tiếp gần, lây qua vết thương hở, dịch cơ thể, giọt bắn lớn của đường hô hấp và qua tiếp xúc với các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh. Lây truyền cũng có thể xảy ra qua nhau thai từ mẹ sang thai nhi hoặc tiếp xúc gần trong và sau khi sinh. Nhóm nguy cơ cao là quan hệ tình dục đồng giới.

Thời gian ủ bệnh 6-13 ngày, có thể đến 21 ngày. Triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào từng giai đoạn bệnh, nhưng tương tự như bệnh đậu mùa. Các triệu chứng thường thấy là sốt, đau đầu, đau cơ, đau lưng, sưng hạch bạch huyết, ớn lạnh, mệt mỏi, phát ban nhìn giống như mụn nước trên mặt, trong miệng hoặc ở các bộ phận khác của cơ thể như bàn tay, bàn chân, ngực, bộ phận sinh dục, hậu môn. Bệnh có thể tự khỏi trong vòng 2-3 tuần, một số trường hợp chuyển biến nặng.