Có tới 20% các bà mẹ bị trầm cảm sau sinh
TS.BS Trần Thị Hồng Thu - Phó Giám đốc BV Tâm thần Ban ngày Mai Hương cho biết, tất cả phụ nữ đều có nguy cơ mắc trầm cảm sau sinh đặc biệt ở những người có nguy cơ cao khi từng bị trầm cảm, gia đình có người trầm cảm hoặc đã gặp vấn đề tâm lý khác… Đáng chú ý, trầm cảm sau sinh có tỷ lệ tái phát cao từ 25-68%. Đặc biệt, có tới 20% các bà mẹ bị trầm cảm sau sinh cần phải can thiệp chuyên môn, nếu không có thể dẫn tới nhiều trường hợp đáng tiếc, đau lòng.
Theo nghiến cứu tại một số bệnh viện phụ sản trong nước cho thấy, có đến 33% phụ nữ bị trầm cảm sau sinh. Bệnh có thể khởi phát bất kỳ thời điểm nào trong vòng 1 năm đầu sau sinh. Đáng nói, 50% phụ nữ bị trầm cảm sau sinh không được chẩn đoán bởi chuyên gia y tế. Tại BV Tâm thần Ban ngày Mai Hương số bệnh nhân trầm cảm sau sinh đến khám và gọi tới tư vấn trong năm 2021 tăng lên khoảng 20% so với những năm trước.
TS.BS Thu chia sẻ chị cũng mới tư vấn cho một trường hợp suýt hại con vì trầm cảm sau sinh. Chị H.T (28 tuổi), sinh con lần thứ 2 được hai tháng bị trầm cảm sau sinh. Chị một mình tìm đến sự hỗ trợ tâm lý của bác sĩ vì lo sợ bản thân mình không kiểm soát được hành vi và có thể hại con.
"Tôi lo sợ sẽ lại ghét đứa con thứ 2 này như con đầu. Sau khi sinh con đầu lòng, tôi ròng rã thức đêm vì con khóc. Trong đầu, tôi lúc nào cũng văng vẳng tiếng khóc của con và không muốn nghe tiếng khóc ấy. Tôi suýt dùng chính bầu vú của mình để làm ngạt con", chị H.T chia sẻ với BS Thu.
May mắn hành vi của chị chưa để lại hậu quả. Điều đáng nói, người thân của chị H.T lại không tin chị bị trầm cảm và không tin chị có ý định sát hại con. Người chồng khẳng định vợ mình hoàn toàn bình thường, nhất quyết không cho vợ nằm viện. Hay như trường hợp của chị P.O ở Hưng Yên đã định quăng con xuống cầu thang vì con khóc đêm nhiều, cũng vì trầm cảm.
Ths.Bs Nguyễn Minh Mẫn – Trưởng đơn vị Tâm lý Lâm sàng (BV Đại học Y Dược TP HCM) cũng đã từng điều trị cho những bà mẹ trầm cảm sau sinh nặng và mất kiểm soát về hành vi. Nhiều trường hợp mẹ quá stress vì con quấy khóc đêm đã từng quăng con mạnh xuống giường nhiều lần, may mắn là bé không bị chấn thương sọ não. Một vài trường hợp khác thì người mẹ sau sinh rạch tay tự tử, rạch bụng tự sát hoặc dọa tự tử. Thậm chí, có những người mẹ không buồn chăm sóc con của mình, hoặc cấu véo để lại vết bầm tím trên da trẻ.
BS Thu cho biết, nguyên nhân khiến phụ nữ trầm cảm sau sinh rất nhiều như thay đổi nội tiết, hoocmon, hay đổi về tâm lí, xã hội… Tuy nhiên, có đến 122 nghiên cứu trên thế giới đã chứng minh tình trạng con quấy khóc đêm có liên hệ mật thiết với tình trạng trầm cảm của người mẹ. Bởi điều này khiến người phụ nữ căng thẳng nhiều hơn.
Sau sinh cơ thể người mẹ đã phải đối mặt với việc nồng độ estrogen và progesterone giảm mạnh đột ngột, khiến các bà mẹ nhạy cảm, dễ buồn phiền nhưng lại không được nghỉ ngơi. Cộng thêm đó, nhưng áp lực khi chăm sóc con và lại không nhận được chia sẻ chăm sóc từ người thân, người mẹ càng thấy mệt mỏi. Từ đó, cơ thể dễ suy nhược, rối loạn tâm trạng.
Trầm cảm sau sinh kéo dài ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của cả mẹ và con, thậm chí người mẹ có thể tự hại bản thân hoặc hại con mình. Mẹ bị trầm cảm có khả năng cho bé ngừng bú sớm. Do đó trẻ dễ bị mắc các bệnh về tiêu chảy, truyền nhiễm. Việc trẻ quấy khóc đêm kéo dài sẽ khiến trẻ phải đối mặt với nguy cơ thấp còi, ảnh hưởng tới hệ miễn dịch và trí tuệ.
Các chuyên gia nhấn mạnh, việc ưu tiên khắc phục vấn đề con quấy khóc đêm cũng là một biện pháp hạn chế tình trạng trầm cảm sau sinh cho bà mẹ. Bên cạnh những nguyên nhân bên ngoài có thể tự khắc phục được như mẹ nên điều chỉnh nhiệt độ phòng để bé không bị lạnh quá hoặc nóng quá, kiểm tra và thay bỉm cho bé, không để bé bú no quá hoặc đói quá, quần áo mặc cho bé nên mềm mịn, không gây kích ứng khó chịu cho bé. Mẹ nên tập trung giải quyết hai nguyên nhân bên trong khiến con quấy khóc đêm là căng thẳng về tinh thần và căng thẳng về tiêu hoá.
Nếu thấy trẻ quấy khóc nhiều và kèm theo các biểu hiện bất thường như tím tái, khó thở…, gia đình nên đưa trẻ tới gặp bác sĩ, kiểm tra sức khỏe cho trẻ. Bố mẹ cũng có thể cho con nghe nhạc thư giãn, massage hoặc có thể dùng một số loại thực vật giúp bé ngủ ngon như: lá tía tô đất, hoa đoạn lá bạc, hoa lạc tiên tây giúp cho trẻ an dịu tiêu hoá và tinh thần, giúp bé đi vào giấc ngủ nhanh, tăng thời gian ngủ sâu giấc hơn.
Về phía người mẹ, các chuyên gia tâm lý đưa ra lời khuyên, cần ngủ đủ giấc và dành thời gian chăm sóc bản thân, cần có những bài tập phù hợp giúp lấy lại được vóc dáng, sự tự tin. Sau sinh, phụ nữ cũng cần có sự tương tác với thế giới bên ngoài đừng kiêng cữ quá mức tù túng trong 4 bức tường. Bên cạnh đó, gia đình cần chia sẻ, chăm sóc em bé cùng bà mẹ. Nếu thấy người mẹ có dấu hiệu trầm cảm như mệt mỏi, mất ngủ, chán ăn… cần khám sớm tại các chuyên khoa tâm lý hoặc sức khỏe tâm thần.
