Khi các triệu chứng đã trở nên rõ ràng thường bệnh đã vào giai đoạn cuối, khó điều trị và tiên lượng không cao.
Việc nhận biết các dấu hiệu để phát hiện ung thư sớm rất quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả điều trị và kéo dài tuổi thọ.
Dưới đây, ThS.BS Nguyễn Tiến Đồng, Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu - BV Bạch Mai, chỉ ra cách nhận biết các loại ung thư thường gặp mà bạn cần chú ý:
1. Ung thư gan nguyên phát
Theo thống kê của GLOBOCAL 2020 ung thư gan nguyên phát chiếm tỷ lệ hàng đầu tại Việt Nam, đây cũng là căn bệnh có tỷ lệ tử vong cao nhất lên tới 25.272 ca.
Ung thư gan có nhiều yếu tố nguy cơ khác nhau nhưng được nhắc đến hàng đầu hiện nay là: Viêm gan virus mạn tính (B, C), bệnh lý gan do rượu, sử dụng thuốc lá, xơ gan do các nguyên nhân khác nhau, béo phì và bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, bệnh lý chuyển hóa là nhóm nguyên nhân chính gây ung thư gan tại các nước phát triển.
Ung thư gan nếu phát hiện sớm có thể điều trị khỏi hoàn toàn. Một trong những điều quan trong nhất của dự phòng ung thư là có một lối sống lành mạnh, chế độ dinh dưỡng khoa học và khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt với ung thư gan nguyên phát tại Việt Nam là việc theo dõi và quản lý chặt các trường hợp viêm gan virus.
Biểu hiện của ung thư gan là gì?
Chán ăn, mệt mỏi, sút cân: Các biểu hiện không đặc hiệu như chán ăn, sút cân, đầy bụng do chức năng gan bị suy giảm.
Vàng mắt, vàng da: Một trong các nguyên nhân hay gặp của tổn thương gan tắc mật là vàng mắt, vàng da. Bệnh nhân có biểu hiện nước tiểu vàng, mẩm ngứa, vàng mắt, vàng da.
Đau bụng thượng vị, hạ sườn phải: Tùy theo mức độ ảnh hưởng của khối u gan mà triệu chứng đau có thể đến sớm hay muộn, khi khối u chèn ép các cơ quan lân cân, căng bao gan sẽ gây ra triệu chứng đau bụng. Khi bạn có triệu chứng đau bụng mang sườn phải hoặc thượng vị, một trong vấn đề cần thăm khám đánh giá nhằm mục đích loại trừ bệnh lý gan mật trong đó có u gan.
Ngứa: Cũng là triệu chứng hay gặp khi xảy ra tình trạng tắc mật
Ngoài ra còn một số triệu chứng khác như: Xuất huyết dưới da, đau vai phải, nước tiểu sẫm mầu…
2. Ung thư phổi
Tại Việt nam ung thư phổi chỉ xếp sau ung thư gan về số lượng mắc và tử vong lên tới 26.262 ca và 23.797 ca.
Các yếu tố nguy cơ của ung thư phổi có thể được đề cập đến như: Hút thuốc lá (kể cả chủ động hoặc thụ động), ô nhiễm không khí, tiếp xúc với các hoá chất độc hại như amiang, radon…
Việc sàng lọc và tầm soát ung thư phổi trên các nhóm nguy cơ khác nhau có khuyến cáo khác nhau. Tuy nhiên phương pháp chứng minh làm giảm nguy cơ tử vong do bệnh được công nhận là LDCT (chụp CT liều thấp).
Các biểu hiện của ung thư phổi
Ho máu: Ho ra máu nếu khối u gần các phế quản trung tâm, triệu chứng ho máu thường có đặc điểm lẫn với đờm.
Đau ngực: Khối u phổi khi di căn thành ngực, gây tràn dịch màng phổi, chèn ép các cơ quan lân cận có thể gây ra triệu chứng đau ngực.
Khó thở: Tùy theo mức độ ảnh hưởng của khối u mà biểu hiện khó thở có thể khác nhau, nếu khối u gây tắc nghẽn đường thở sớm thì triệu chứng khó thở sẽ xuất hiện sớm theo biểu hiện của bệnh.
Khàn giọng: Đây cũng là triệu chứng khi khối u chèn ép vào thần kinh quặt ngược, khi bạn khàn giọng không rõ lý do nên kiểm tra thêm phổi để loại trừ u phổi.
Một số triệu chứng khác của u phổi như: Đau vai gáy, gầy sút cân, đau đầu, vú to ở nam giới bất thường…
3. Ung thư vú
Một người phụ nữ có nguy cơ mắc ung thư vú trong suốt cuộc đời của mình khoảng 13%, hay nói cách khác, cứ 8 phụ nữ trong cuộc đời của mình sẽ có 1 người có nguy cơ mắc ung thư vú.
Một số yếu tố nguy cơ của ung thư vú đã được ghi nhận như: Yếu tố gia đình, di truyền, béo phì, có kinh sớm, mãn kinh muộn, phụ nữ chưa từng có thai hoặc mang thai muộn sau tuổi 35, một tiền sử xạ trị vùng ngực cũng làm tăng nguy cơ ung thư vú.
Việc sàng lọc ung thư vú hiện nay nên được khuyến cáo là một trong các thăm khám sức khỏe định kỳ cho phụ nữ có yếu tố nguy cơ hoặc tuổi từ trên 40 tuổi.
Việc phát hiện sớm ung thư vú mang lại khả năng điều trị khỏi hoàn toàn và chất lượng cuộc sống gần như bình thường.
Các biểu hiện của ung thư vú
Đau ngực vùng vú: Đây là triệu chứng hay gặp và khiến nhiều phụ nữ đi khám bện cạnh triệu chứng tự sờ thấy khối u vú. Triệu chứng đau vú trong thai kỳ hoặc trong những ngày hành kinh được cho là bình thường. Tuy nhiên nếu nó kéo dài thì có thể đó là biểu hiện ung thư vú. Bạn cần kiểm tra để tìm nguyên nhân và loại trừ ung thư vú.
Tự sờ thấy u vú: Thông thường việc khám vú được khuyến cáo cho các phụ nữ tự khám hàng tháng sau khi sạch kinh. Nếu bạn phát hiện khối u bất thường thì đó có thể là biểu hiện của ung thư vú.
Da vú thay đôi mầu sắc, tụt núm vú.. : Đôi khi ung thư vú được biểu hiện bằng các dấu hiệu như da vùng vú thay đổi sắc tố, dầy, sần da cam hoặc đôi khi là biểu hiện của tụt núm vú, tuy nhiên cần phân biệt với một số phụ nữ có tụt núm vú sinh lý.
Hạch nách bất thường: Nổi hạch nách cũng gặp trong nhiều bệnh, có cả các nguyên nhân lành tính như viêm hạch nách thông thường, tuy nhiên, một trong các nguyên nhân gây ra hạch nách đó là ung thư vú.
4. Ung thư dạ dày
Tại Việt Nam ung thư dạ dày xếp hàng thứ 4 trong số các bệnh lý ung thư hay gặp với khoảng gần 18.000 ca mới ghi nhận năm 2020.
Các yếu tố nguy cơ của ung thư dạ dày bao gồm: do nhiễm H pylori và thói quen ăn uống không khoa học. Bên cạnh đó, còn có các yếu tố nguy cơ như: Tuổi, giới, chủng tộc, thừa cân béo phì, sử dụng rượu bia và thuốc lá…
Các triệu chứng của ung thư dạ dày có thể biểu hiện như:
Gầy sút cân, đau bụng, đầy hơi, chán ăn, đôi khi là các biểu hiện của biến chứng do ung thư gây ra như xuất huyết tiêu hóa: bệnh nhân nôn máu, đi ngoài phân đen…
Tùy thuộc vào giai đoạn bệnh mà biểu hiện của ung thư dạ dày có thể khác nhau. Một điều lưu ý là nên chủ động tầm soát để phát hiện sớm thay vì đợi đến khi có triệu chứng bạn mấy bắt đầu đi khám kiểm tra.
Với một số bệnh nhân, việc phát hiện ung thư dạ dày tình cờ hoặc qua một số triệu chứng như:
Đau bụng: Các biểu hiện của cơn đau có đặc điểm như xuất hiện từng đợt, ngày càng tăng dần và không thuyên giảm dù đã dùng thuốc. Biểu hiện của đau bụng thường tại vị trí thượng vị, cảm giác đau bỏng rát, cồn cào.
Ợ hơi, ợ chua, chướng bụng
Sụt cân nhanh chóng.
Biểu hiện của chảy máu tiêu hóa: Đi ngoài phân đen hoặc nôn máu
Khối u gây hẹp môn vị thường gây bụng chướng, nôn ra thức ăn cũ…
5. Ung thư đại trực tràng
Nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng tăng lên theo tuổi, bên cạnh đó việc sử dụng quá nhiều rượu bia, hút thuốc, béo phì bên cạnh yếu tố gia đình cũng làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng.
Các biểu hiện của ung thư đại trực tràng thường không đặc hiệu và khi bệnh đã có biểu hiện lâm sàng thì nhiều trường hợp bệnh đã di căn và chuyển sang giai đoạn muộn.
Ung thư đại trực tràng có thể không gây ra các triệu chứng ngay lập tức, nhưng nếu có thì sẽ xuất hiện một trong các triệu chứng sau:
Rối loạn tiêu hóa: như tiêu chảy, táo bón, phân dẹt kéo dài trong nhiều ngày;
Cảm giác không đi hết phân sau mỗi lần đại tiện.
Đi ngoài ra máu, máu lẫn trong phân hoặc phân đen như bã cà phê.
Một số dấu hiệu khác như: Đau bụng, Suy nhược và mệt mỏi, gầy sút cân, bụng chướng…
