Đảng sâm hay còn gọi là đẳng sâm hoặc một số tên gọi khác như phòng đảng sâm, lộ đảng sâm, xuyên đảng sâm, đông đảng sâm, rầy cáy (Lạng Sơn), mần cáy... Mặc dù không có chất hóa học nào gọi là saponin chịu trách nhiệm về một số tác dụng của nhân sâm được tìm thấy ở đảng sâm nhưng loại thảo dược này được ví như "nhân sâm của người nghèo" là do có nhiều công dụng tốt đối với sức khoẻ, trong đó có một số lợi ích giống như nhân sâm.

1. Đặc điểm của đảng sâm

Đảng sâm là loại dược liệu sống lâu năm, là cây thân leo và nhỏ. Rễ có hình trụ, dài và đường kính khoảng 1-2cm, đầu rễ phình to, trên rễ có nhiều vết sẹo lồi của phần thân cũ. Đặc biệt, rễ của đảng sâm thường có một rễ trụ mà không xuất hiện rễ phân nhánh, càng về phía đuôi càng nhỏ. Lúc tươi rễ có màu trắng, rễ sẽ chuyển sang màu vàng khi khô. Rễ cũng chính là bộ phận được sử dụng làm thuốc.

Thân cây có màu tím và một lớp lông thưa, phần ngọn không có lông. Lá mọc đối xứng, so le hoặc có khi mọc thành hình vòng. Hoa mọc độc ở kẽ lá, hoa hình chuông, có màu vàng nhạt. Quả nang hình cầu dẹt, trong quả có rất nhiều hạt.

Nghiên cứu hóa học thực vật cho thấy các thành phần hóa học chính của đảng sâm bao gồm alkaloid, alkynes và polyacetylenes, flavonoid, lignan, steroid, terpenoid, axit hữu cơ, dầu dễ bay hơi, sacarit và các thành phần khác.

Ngoài ra, đảng sâm còn rất giàu axit amin, các nguyên tố vô cơ và nguyên tố vi lượng cần thiết cho cơ thể con người.

Một số hình ảnh về đảng sâm tươi và khô (Ảnh: Internet)

2. Đảng sâm có tác dụng gì?

2.1. Theo Y học cổ truyền,

Theo y học cổ truyền, đảng sâm vị ngọt, có tính bình, vào 2 kinh phế và tỳ. Vị thuốc này có tác dụng điều hòa tỳ vị, giúp tiêu hóa, tăng sức lực, tăng bài tiết tân dịch, bồi dưỡng cơ thể, giải khát.

Đảng sâm còn tốt cho lá lách và phổi. Loại dược liệu này thường được sử dụng để giảm các triệu chứng mệt mỏi do suy nhược, chán ăn và tiêu chảy. Ngoài ra, đảng sâm cũng có thể được kết hợp với các loại thảo mộc khác như rễ hoàng kỳ để giảm các triệu chứng như ho, giọng trầm và khó thở.

Ngoài ra, đảng sâm là loại dược liệu có tác dụng bổ máu, giúp cải thiện tình trạng thiếu máu và làm triệu chứng do thiếu máu như tái nhợt, mệt mỏi, chóng mặt và đánh trống ngực.

2.2. Theo Y học hiện đại

Theo nghiên cứu được đăng tải trên Tạp chí Frontiersin, đảng sâm được cho là có những lợi ích nổi bật sau:

- Bảo vệ thần kinh và cải thiện trí nhớ

- Bảo vệ niêm mạc đường tiêu hóa và chống loét dạ dày tá tràng. Chiết xuất nước của đảng sâm có thể làm giảm tổn thương niêm mạc dạ dày và giảm loét dạ dày ở chuột do căng thẳng và tăng hàm lượng polyamines (spermidine) trong niêm mạc dạ dày.

- Điều hoà miễn dịch cơ thể

- Chống các khối u. Đặc biệt, đảng sâm còn được nghiên cứu chi ra có thể chống tiền ung thư dạ dày bằng cách cải thiện tổn thương viêm dạ dày và ức chế có chọn lọc sự tăng sinh của các tế bào ung thư dạ dày chứ không phải các tế bào bình thường.

- Cải thiện chức năng tạo máu và bảo vệ tim mạch.

- Tác dụng kháng khuẩn và kháng virus. Chiết xuất từ đảng sâm có hoạt tính kháng khuẩn, chống lại các loại vi khuẩn như Bacillus catharticus, Staphylococcus cholermidis, Streptococcus hemolyticus type A và B, Bacillus subtilis...

- Chống lão hóa và chống oxy hóa

Ngoài ra, đảng sâm còn được sử dụng để điều trị nhiễm HIV và bảo vệ bệnh nhân ung thư khỏi tác dụng phụ của xạ trị bằng cách tăng hồng cầu và bạch cầu cũng như tăng cường miễn dịch. Thảo dược này cũng có tác dụng điều trị tình trạng suy nhược, chán ăn, tiêu chảy mãn tính, khó thở, nhịp tim nhanh, hen suyễn, ho, khát nước và tiểu đường.

Đảng sâm có thể giúp tăng cường miễn dịch (Ảnh: Internet)

3. Một số bài thuốc từ đảng sâm

Trong Đông y, đảng sâm được sử dụng trong nhiều bài thuốc hỗ trợ điều trị một số bệnh lý. Tuy nhiên, khi áp dụng các bài thuốc từ đảng sâm, mọi người nên lưu ý bài thuốc chỉ mang tính tham khảo, mọi người không tự ý sử dụng mà không có hướng dẫn của bác sĩ/thầy thuốc.

Bài thuốc cho người bị suy nhược, chán ăn

Sử dụng 12g đảng sâm và bạch truật, 10g bạch phục linh, 6g cam thảo. Đem tất cả các nguyên liệu sắc và uống sau bữa ăn 2 giờ, uống khi còn ấm. Mỗi ngày uống 1 thang.

Bài thuốc cho người chán ăn, phân lỏng, trướng bụng

Sử dụng 30g đảng sâm, bạch truật, thăng ma, cam thảo, sài hồ, trần bì; 100g hoàng kỳ, 2g đương quy, 12g gừng tươi, 102g đại táo. Tán bột các nguyên liệu trên, thêm mật ong vừa đủ và làm hoàn 9g. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 1 hoàn trước bữa ăn 2 giờ.

Bài thuốc cho người tim đập nhanh, mất ngủ, lo sợ

Sử dụng 80g đảng sâm và mộc hương; 160 g các vị như bạch truật, hoàng kỳ, phục linh, long nhãn, hắc táo nhân; 16g viễn chí, đương quy; 40g cam thảo, đại táo. Tán bột, thêm mật ong vừa đủ làm hoàn loại 9g. Ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 1 hoàn trước bữa ăn 2 giờ.

Bài thuốc cho người bị lao phổi, ho nhiều

Sử dụng 16g đảng sâm; 15g hoài sơn; 10g các vị như ý dĩ, mạch môn, xa tiền tử, hạnh nhân, khoản đông hoa, 3g cam thảo. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần, uống trước bữa ăn 1 giờ 30 phút.

Bài thuốc rong kinh do khí hư

Sử dụng 12g đảng sâm 12g; hoàng kỳ, bạch truật, thăng ma, cỏ nhọ nồi thán sao, ích mẫu thán sao mỗi vị 8g; cam thảo 4g. Đem sắc uống ngày 1 thang. Chia 2 đến 3 lần. Uống khi thuốc còn ấm.

Từ lâu, đảng sâm đã được liệt kê là loại rau dại ăn được và chưa ghi nhận tác dụng phụ hoặc sự độc hại nào. Tuy nhiên, mỗi ngày chỉ nên sử dụng 8 - 20 gram. Cần hạn chế dùng chung với Lê lô. Không dùng cho người hỏa vượng, khí trệ và có thực tà.

Nếu có bất kỳ triệu chứng bất thường khi ăn hoặc sử dụng thảo dược này, mọi người nên đến bệnh viện để được cấp cứu và xử lý kịp thời.